10 Fatti Interessanti dwar Côte d'Ivoire

Fatti mgħaġla dwar Côte d’Ivoire (Ivory Coast):

• Popolazzjoni: Madwar 32 miljun ruħ.
• Kapitali: Yamoussoukro (politiku), b’Abidjan bħala l-kapitali ekonomiku.
• L-Akbar Belt: Abidjan.
• Lingwa Uffiċjali: Franċiż.
• Lingwi Oħra: Lingwi indiġeni inklużi Baoulé, Dioula, u Senoufo.
• Munita: Franc CFA tal-Afrika tal-Punent (XOF).
• Gvern: Repubblika presidenzjali.
• Reliġjon Prinċipali: Islam u Kristjaneżmu, b’twemmin tradizzjonali wkoll ipprattikati.
• Ġeografija: Jinsab fl-Afrika tal-Punent, imħaddad mal-Liberja u Guinea fil-punent, Mali u Burkina Faso fit-tramuntana, Ghana fil-lvant, u l-Oċean Atlantiku fin-nofsinhar. Il-pajsaġġ ivarja minn laguni kostali għal foresti tal-mixta u savannas fit-tramuntana.

Fatt 1: Ivory Coast ħadet isimha mill-kummerċ attiv tal-fildant hawn

Côte d’Ivoire, jew “Ivory Coast,” ġiet msemmija għar-rwol storika tagħha fil-kummerċ tal-fildant. Matul il-perjodu kolonjali, il-kummerċjanti Ewropej kienu attratti għar-reġjun minħabba l-abbundanza ta’ fildant tal-iljunfant, li kien stmat ħafna fl-Ewropa għall-ħolqien ta’ arti, ġojjelli, u oġġetti tal-lussu. L-isem “Côte d’Ivoire” jirrifletti dan il-perjodu meta ż-żona kienet waħda minn diversi reġjuni kostali fl-Afrika tal-Punent msemmija skont il-prodotti tal-kummerċ prinċipali tagħhom, bħall-Gold Coast (Ghana) u Slave Coast (Benin, Togo, u partijiet tan-Niġerja).

Il-kummerċ tal-fildant ikkontribwixxa b’mod sinifikanti għall-ekonomija lokali u ġibed l-interessi kolonjali Ewropej, li wasslu għall-istabbiliment eventwali ta’ Côte d’Ivoire bħala kolonja Franċiża. Filwaqt li l-kummerċ tal-fildant naqqas minn żmien twil ilu, l-isem jibqa’, u jsimbolizza parti importanti, jekk kumplessa, mill-istorja tal-pajjiż.

Fatt 2: Côte d’Ivoire ħarġet diversi plejers tal-futbol magħrufa internazzjonalment

Fost l-aktar famużi hemm Didier Drogba, attakkant leġġendarju magħruf għall-ħin tiegħu ma’ Chelsea FC fil-Premier League Ingliża, fejn sar wieħed mill-aktar skorers u mexa lit-tim għal vittorji numerużi, inklużi t-titlu tal-UEFA Champions League fl-2012. Drogba huwa ċċelebrat mhux biss għall-ħila tiegħu fuq il-grawnd iżda wkoll għar-rwol tiegħu fil-promozzjoni tal-paċi f’Côte d’Ivoire matul perjodi ta’ tbaqbis ċivili.

Player ieħor notevoli huwa Yaya Touré, li laħaq il-fama meta lagħab għal Manchester City u kien strumentali fis-suċċess tal-club fil-Premier League. Il-preżenza qawwija ta’ Touré fil-nofs tal-grawnd u l-versatilità tiegħu rebħulu diversi premjijiet ta’ African Player of the Year u stabbiluh bħala wieħed mill-aqwa plejers tal-Afrika. Plejers oħra notevoli jinkludu Kolo Touré (ħu l-kbir ta’ Yaya), Salomon Kalou, u Wilfried Zaha, kull wieħed minnhom ikkontribwixxa għall-viżibilità tat-talent Ivorian fil-ligi Ewropej u internazzjonalment.

Fatt 3: Forsi l-futbol promova paċi matul il-gwerra ċivili fl-2005

Speċifikament l-influwenza ta’ Didier Drogba, lagħbet rwol notevoli fil-promozzjoni tal-paċi f’Côte d’Ivoire matul il-gwerra ċivili fl-2005. Wara li t-tim nazzjonali ta’ Côte d’Ivoire kwalifika għall-2006 FIFA World Cup—l-ewwel kwalifikazzjoni tal-pajjiż qatt—Drogba uża l-mument biex jagħti appell mimlija qalb għall-paċi. Meta tkellem direttament lin-nazzjon fuq il-kamera, ħeġġeġ liż-żewġ naħat li kienu qed jitħarbtu biex ipoġġu l-armi tagħhom u jirrikonċiljaw.

It-talba tiegħu rezonaw fil-fond mal-pubbliku u hija attribwita b’mod wiesa’ li għenet biex tiffoster tregwa temporanja. F’ġest simboliku ta’ unità, it-tim nazzjonali saħansitra lagħab kwalifikazzjoni tal-World Cup fil-belt Bouaké li kienet taħt il-kontroll tar-ribelli fl-2007, li saħħet aktar l-isforzi għall-paċi u wriex il-qawwa li tunixxi tal-futbol.

Fatt 4: Côte d’Ivoire hija l-akbar produttur ta’ kakaw fid-dinja

Côte d’Ivoire hija wieħed mill-akbar produtturi ta’ kakaw fid-dinja, tipikament tikkompeti għall-ewwel post ma’ Ghana. Mis-snin riċenti, tipproduċi madwar 40% tal-kakaw tad-dinja, li jagħmilha player kritiku fl-industrija globali taċ-ċikkulata. Din id-dominanza fil-produzzjoni tal-kakaw għandha implikazzjonijiet ekonomiċi sinifikanti, peress li l-kakaw huwa l-aktar esportazzjoni prezzuża ta’ Côte d’Ivoire u sors ewlieni ta’ dħul għal miljuni ta’ Ivojans, partikolarment bdiewa ta’ skala żgħira.

Il-klima tal-pajjiż, bit-tmpesta tropikali u temperaturi sħan tagħha, hija adattata tajjeb għall-kultivazzjoni tal-kakaw. Madankollu, it-tħassib fuq il-kakaw jippreżenta wkoll sfidi, peress li l-ekonomija tista’ tkun vulnerabbli għal fluttwazzjonijiet fil-prezzijiet globali tal-kakaw.

Fatt 5: Hawn tista’ żżur 4 Siti tal-Wirt Dinji tal-UNESCO

Côte d’Ivoire għandha erba’ Siti tal-Wirt Dinji tal-UNESCO, kull wieħed jirrappreżenta aspett uniku tal-wirt naturali u kulturali tal-pajjiż:

1. Park Nazzjonali Comoé – Imqiegħed fil-lista fl-1983, dan il-park huwa wieħed mill-akbar żoni protetti fl-Afrika tal-Punent u huwa magħruf għall-ekosistemi diversi tiegħu, li jvarjaw minn savannas għal foresti dens. Huwa dar għal numru ta’ speċijiet tal-fauna selvaġġa, inklużi iljunfanti, ippopotami, u primati vari.
2. Park Nazzjonali Taï – Imqiegħed fil-lista wkoll fl-1982, dan huwa wieħed mill-aħħar sezzjonijiet li jifdal tal-foresta primarja tal-mixta fl-Afrika tal-Punent u jospita bijodiversità rikka, inklużi speċijiet fil-periklu ta’ estinzjoni bħal ippopotami żgħar u ċimpanżi.
3. Belt Storika ta’ Grand-Bassam – Iktub fl-2012, Grand-Bassam kienet l-ewwel kapitali kolonjali ta’ Côte d’Ivoire. Il-belt tippreżerva arkitettura kolonjali u għandha importanza storika sinifikanti, li turi l-passat kolonjali tal-pajjiż u l-vjaġġ sussegwenti tiegħu lejn l-indipendenza.
4. Riżerva Naturali Stretta ta’ Mount Nimba (maqsuma ma’ Guinea) – Miżjuda mal-lista tal-Wirt Dinji fl-1981, dan is-sit jinkludi medda ta’ pajsaġġi muntanjużi b’flora u fauna rari. Għalkemm parti biss minn Mount Nimba tinsab f’Côte d’Ivoire, hija reġjun ekoloġikament rikk li jappoġġa diversi speċijiet fil-periklu ta’ estinzjoni.

Nota: Jekk tippjana żżur il-pajjiż, iċċekkja jekk għandekx bżonn ta’ Permess Internazzjonali tas-Sewqan f’Côte d’Ivoire biex tikri u ssuq karozza.

Fatt 6: F’Côte d’Ivoire tista’ ssib l-ippopotamu żgħir

Côte d’Ivoire hija wieħed mill-ftit pajjiżi fejn jista’ jinstabu l-ippopotamu żgħir (Choeropsis liberiensis), għalkemm huwa estremament rari u jinsab primarjament fil-Park Nazzjonali Taï. L-ippopotamu żgħir huwa ħafna iżgħar mill-ippopotamu komuni u huwa elusiv u notturnu, jgħaddi ħafna mill-ħin tiegħu moħbi f’żoni ta’ foresti dens ħdejn xmajjar u mgħażel.

Din l-ispeċi hija kklassifikata bħala fil-periklu ta’ estinzjoni minħabba t-telf tal-ħabitat mill-qtugħ tal-foresti, kif ukoll il-kaċċa. Il-popolazzjoni li jkompliet tal-ippopotamu żgħir ta’ Côte d’Ivoire hija mmonitorjata u protetta bil-mod, partikolarment fil-Park Nazzjonali Taï, li jipprovdi rifuġju kruċjali għal din l-ispeċi unika.

Fatt 7: Waħda mill-akbar knejjes tinsab hawn

Côte d’Ivoire hija dar għal waħda mill-akbar knejjes fid-dinja—il-Basilika tan-Nossa Sinjura tal-Paċi f’Yamoussoukro, il-kapitali politiku tal-pajjiż. Tlestiet fl-1989, din il-basilika massiva kienet ispirata mill-Basilika ta’ San Pietru fil-Belt tal-Vatikan u saħansitra taqbez lilha fl-għoli, tilħaq 158 metru (518 pied).

Iffinanzjata mill-president ta’ Côte d’Ivoire ta’ dak iż-żmien Félix Houphouët-Boigny, il-basilika tista’ takkomoda 18,000 adoratur (7,000 bilqiegħda ġewwa u 11,000 ieħor fil-pjazza barra). L-istruttura tgħaqqad arkitettura klassika Ewropea ma’ elementi tad-disinn lokali, u fiha twieqi kbar ta’ ħġieġ milwun u mużajċi kumplessi.

Fatt 8: L-ogħla punt ta’ Côte d’Ivoire huwa wkoll l-ogħla punt tar-reġjun tal-Guinea

L-ogħla punt f’Côte d’Ivoire huwa Mount Nimba, li jogħla għal madwar 1,752 metru (5,748 pied) ‘il fuq mil-livell tal-baħar. Huwa parti mill-katena muntanjuża ta’ Nimba, li testendi fuq il-fruntieri ta’ Côte d’Ivoire, Guinea, u Liberja.

Mount Nimba mhux biss huwa l-ogħla punt f’Côte d’Ivoire iżda wkoll il-quċċata l-ogħla fir-reġjun tal-Guinea. Iż-żona hija magħrufa għall-bijodiversità rikka tagħha, inklużi diversi speċijiet endemiċi ta’ pjanti u annimali.

Fatt 9: B’kosta twila, hemm ħafna bajjiet sbieħ hawn

Côte d’Ivoire tiflaħ kosta twila tul il-Golf tal-Guinea, li testendi madwar 500 kilometru (madwar 310 mil). Din il-kosta hija mxerrda b’numru ta’ bajjiet sbieħ li huma popolari kemm fost in-nies tal-post kif ukoll it-turisti. Xi wħud mill-aktar destinazzjonijiet notevoli tal-bajja jinkludu:

• Assinie: Jinsab fil-lvant ta’ Abidjan, Assinie huwa magħruf għall-bajjiet sbieħ ta’ ramel abjad u r-resorts tal-bajja vibranti. Huwa destinazzjoni popolari għall-weekend għar-residenti tal-kapitali.
• Grand-Bassam: Din il-belt storika mhux biss għandha bajjiet sbieħ iżda għandha wkoll sinifikat kulturali, peress li kienet l-ewwel kapitali ta’ Côte d’Ivoire. Il-bajjiet hawn huma popolari għar-rilassament u l-isports tal-ilma, u l-belt għandha atmosfera kolonjali ta’ saħħitha.
• San Pedro: Jinsab fin-nofsinhar tal-punent, San Pedro għandu xi wħud mill-aktar bajjiet pittoeski fil-pajjiż, b’ilmijiet ċari u siġar tal-palm luxxx. Huwa wkoll belt portali ewlenija u joffri attivitajiet vari, inklużi sajd u surfing.
• La Lagune: Qrib Abidjan, din iż-żona toffri kemm esperjenza tal-bajja kif ukoll tal-laguna, fejn il-viżitaturi jistgħu jgawdu attivitajiet tal-ilma f’ambjent tranquill.

Fatt 10: Minbarra l-Franċiż, aktar minn 70 lingwa jitkellmu hawn

Dawn il-lingwi jappartjenu għal diversi familji ta’ lingwi differenti, li jirriflettu d-diversità etnika rikka tan-nazzjon. Xi wħud mill-gruppi ewlenin ta’ lingwi jinkludu:

• Lingwi Akan, bħal Baule u Akan.
• Lingwi Kru, inklużi Bété u Guéré.
• Lingwi Mande, bħal Dioula (magħrufa wkoll bħala Jula), li sservi bħala lingua franca f’ħafna mill-parti tal-punent tal-pajjiż.

Lingwi bħal Dioula huma mitkellma ħafna fil-kummerċ u l-komunikazzjoni ta’ kuljum, li jagħmluhom sinifikanti lil hinn mill-komunitajiet etniċi tagħhom.