Brze činjenice o Tadžikistanu:
- Stanovništvo: Približno 9,5 miliona ljudi.
- Zvanični jezik: Tadžički.
- Glavni grad: Dušanbe.
- Valuta: Tadžikistanski somoni.
- Vlada: Republika sa predsjedničkim sistemom.
- Glavna religija: Islam.
- Geografija: Kontinentalna zemlja u Centralnoj Aziji, graniči sa Afganistanom, Uzbekistanom, Kirgizstanom i Kinom.
Činjenica 1: Oko 90% Tadžikistana je planinsko
Tadžikistan je pretežno planinska zemlja, sa približno 90% svoje teritorije pokriveno planinama. Štaviše, oko pola teritorije zemlje se nalazi iznad 3.000 metara (9.800 stopa) nadmorske visine. Ovaj neravni reljef karakterišu visoki vrhovi planskih lančana Pamir i Alaj, što je Tadžikistanu donijelo nadimak “Krov svijeta.” Planinski teren ima značajan uticaj na klimu, biodiverzitet i kulturno nasljeđe zemlje, čineći je fascinantnom destinacijom za avanturiste, ljubitelje prirode i kulturne istražitelje.
Činjenica 2: Ime glavnog grada se prevodi kao Ponedjeljak
Ime potiče od perzijske riječi “du” što znači “dva” i “šanbe” što znači “dan.” Legenda kaže da je grad prvobitno bio malo selo koje je držalo pazar samo ponedjeljkom. Vremenom je selo preraslo u grad, a ime “Dušanbe” se zadržalo, odražavajući skromne početke kao trgovinski centar. Zašto je drugi dan ponedjeljak? Ovako se smatra u islamskom svijetu – nedjelja je prvi dan u sedmici, a subota je poslednji.
Dušanbe, glavni grad Tadžikistana, nastao je kao malo trgovsko selo duž Puta svile. Rastao je tokom kasnog 19. i ranog 20. vijeka pod vlašću Ruskog carstva i dodatno se proširio tokom sovjetskog vremena, postavši industrijskim i administrativnim centrom. Nakon što je Tadžikistan stekao nezavisnost 1991., Dušanbe je postao glavni grad i nastavio da se razvija, spajajući sovjetske strukture sa modernim sadržajima. Danas služi kao politički, ekonomski i kulturni centar Tadžikistana.
Činjenica 3: U Tadžikistanu postoji jezero nazvano po Aleksandru Velikom
U Tadžikistanu postoji jezero nazvano Iskanderkul, što se prevodi kao “Aleksandrovo jezero” na bosanski. Legenda kaže da je Aleksandar Veliki, antički grčki osvajač, prošao kroz regiju tokom svojih vojnih kampanja u Centralnoj Aziji, te je jezero nazvano u njegovu čast. Iskanderkul se nalazi u planinama Fan, pružajući prekrasan prizor i služeći kao popularna destinacija za turiste i ljubitelje aktivnosti na otvorenom.
Činjenica 4: Tadžikistan ima drugu najvišu branu
Nurek brana u Tadžikistanu, završena 1980., je druga najviša brana na svijetu sa oko 300 metara (984 stope). Igra ključnu ulogu u proizvodnji hidroenergije i navodjavanju u regiji.
Takođe je započeta izgradnja Rogun brane, koja, kada bude završena, očekuje se da će premašiti Nurek branu po visini. Rogun brana se projicira da bude oko 335 metara (1.099 stopa) visoka, čineći je najvišom branom ikad izgrađenom. Kada postane operativna, očekuje se da će dodatno povećati hidroenergetski kapacitet Tadžikistana i doprinijeti regionalnom razvoju.
Činjenica 5: Takođe, Tadžikistan ima drugi najviši put na svijetu
Tadžikistan je dom Pamir autoputa, također poznatog kao M41, koji je drugi najviši međunarodni put na svijetu. Autoput prolazi kroz planine Pamir, pružajući zadivljujuće planinske poglede i prelazi kroz brojne visoke prijevoje.
Jedan od najznačajnijih dijelova Pamir autoputa je Ak-Baital prijevoj, koji se nalazi na nadmorskoj visini od približno 4.655 metara (15.270 stopa). Ovo ga čini jednim od najviših voznih prijevoja na svijetu, drugi samo po blizinom Khunjerab prijevoju na granici Kine i Pakistana. Pamir autoput služi kao vitalna transportna ruta koja povezuje Tadžikistan sa susjednim zemljama poput Kirgizstana, Afganistana i Kine.
Napomena: Ako planirate posjetiti zemlju, provjerite da li vam je potrebna Međunarodna vozačka dozvola u Tadžikistanu za vožnju.
Činjenica 6: U Tadžikistanu se dešavaju razorni zemljotresi
Tadžikistan se nalazi u seizmički aktivnom regionu, te su se razorni zemljotresi dešavali u historiji zemlje. Zbog svoje lokacije duž granice euroazijskih i indijskih tektonskih ploča, Tadžikistan doživljava česte seizmičke aktivnosti, što ga čini sklonim zemljotresima.
Jedan od najrazornijih zemljotresa u novijoj historiji Tadžikistana desio se 10. jula 1949. Poznat kao Khait zemljotres, imao je magnitudu od 7,5 i izazvao je široko razaranje, posebno u istočnom dijelu zemlje. Hiljade ljudi je izgubilo život, a mnoga sela su bila teško oštećena ili uništena.
Nedavnije, 7. decembra 2015., snažan zemljotres magnitude 7,2 pogodio je jugozapadni Tadžikistan, blizu granice sa Afganistanom. Zemljotres je izazvao značajnu štetu na zgradama i infrastrukturi u pogođenoj oblasti, rezultirajući žrtvama i raseljavanjem.
Činjenica 7: Tadžikistan ima skoro 1000 rijeka
Tadžikistan je prosiječen brojnim rijekama, čineći ga zemljom bogatom vodom u Centralnoj Aziji. Dok se tačan broj može neznatno razlikovati u zavisnosti od kriterija klasifikacije, procjenjuje se da Tadžikistan ima blizu 1.000 rijeka koje teku kroz njegovu teritoriju.
Ove rijeke nastaju iz planinske teritorije zemlje, posebno planskih lančana Pamir i Alaj, te ih hrane lednici, topljenje snijega i oborine. Najznačajnija rijeka u Tadžikistanu je Amu Darja, koja čini dio južne granice zemlje i igra ključnu ulogu u sistemima navodnjavanja i poljoprivredi.
Druge značajne rijeke u Tadžikistanu uključuju rijeke Vakhš, Panj, Kofarnihon i Zarafšon, među mnogim drugima. Ove rijeke ne samo da pružaju vodu za piće, poljoprivredu i proizvodnju hidroenergije, već takođe doprinose prekrasnim prirodnim pejzažima i biodiverzitetu zemlje.
Činjenica 8: Doznake iz inostranstva čine značajan dio prihoda zemlje
Doznake od Tadžikistanaca koji rade u inostranstvu čine značajan dio prihoda zemlje, doprinoseći značajno njenoj ekonomiji. U poslednjim godinama, doznake su činile približno 25% do 35% BDP-a Tadžikistana, čineći ih vitalnim izvorom priliva stranih valuta. Tadžikistan ima veliku dijasporu, sa mnogo tadžikistanskih građana koji rade u Rusiji, Kazahstanu i drugim zemljama kao radnici migranti. Ova sredstva igraju ključnu ulogu u podržavanju domaćinstava, smanjenju siromaštva i stimulaciji ekonomske aktivnosti.
Činjenica 9: U Tadžikistanu postoji planina od soli
Tadžikistan je dom Sarikol planine soli, također poznate kao Jagnob planina soli. Smještena u udaljenom regionu doline Jagnob, ovo prirodno čudo je jedan od najvećih naslaga soli u Centralnoj Aziji. Planina je u potpunosti sastavljena od soli i formirana je tokom miliona godina kroz geološke procese.
Sarikol planina soli je značajan geološki i kulturni spomenik u Tadžikistanu, privlačeći posjetioce i istraživače. Sol izvučena iz planine je korišćena za različite svrhe kroz historiju, uključujući kulinarske, medicinske i industrijske upotrebe.
Činjenica 10: U antičko doba Tadžikistan je bio jedan od centara budizma
Region je bio dio veće budističke kulturne sfere koja se protezala duž Puta svile, povezujući Indijski poluotok sa Istočnom i Centralnom Azijom.
Strateška lokacija Tadžikistana duž Puta svile olakšala je širenje budizma u region, sa brojnim budističkim manastirima, stupama i artefaktima pronađenim širom oblasti. Naučnici vjeruju da je budizam cvjetao u Tadžikistanu, posebno u regionima koji graniče sa današnjim Afganistanom i Uzbekistanom.
Antički grad Penjikent, smješten u današnjem Tadžikistanu, bio je jedan od glavnih centara budizma u regionu. Iskopavanja u Penjikentu otkrila su budističke hramove, skulpture i artefakte, pružajući vrijedne uvide u širenje i praksu budizma u Centralnoj Aziji tokom antičkih vremena.
Međutim, sa usponom islama u regionu od 7. vijeka naovamo, budizam je postupno opadao u Tadžikistanu, eventually postavši manjinskom religijom.
Published March 16, 2024 • 9m to read
