10 Fatti Interessanti dwar l-Eġittu

Fatti mgħaġġla dwar l-Eġittu:

• Popolazzjoni: Madwar 104 miljun ruħ.
• Kapitali: Il-Kajru.
• L-Akbar Belt: Il-Kajru.
• Lingwa Uffiċjali: Għarbi.
• Lingwi Oħra: Għarbi Eġizzjan, Ingliż, u Franċiż huma wkoll mitkelma ħafna.
• Munita: Lira Eġizzjana (EGP).
• Gvern: Repubblika semi-presidenzjali unitarja.
• Reliġjon Ewlenija: Islam, prinċipalment Sunni.
• Ġeografija: Jinsab fit-Tramuntana tal-Afrika, l-Eġittu huwa mdawwar mill-Baħar Mediterran lejn it-tramuntana, Iżrael u l-Istrip ta’ Gaza lejn il-grigal, il-Baħar l-Aħmar lejn il-lvant, is-Sudan lejn in-nofsinhar, u l-Libja lejn il-ponent.

Fatt 1: Il-piramidi Eġizzjani huma l-uniku li għadu jeżisti mis-7 Għaġajeb tad-Dinja

Il-piramidi Eġizzjani, speċifikament il-Piramida l-Kbira ta’ Giza, huma l-uniku strutturi li għadhom jeżistu mill-Seba’ Għaġajeb oriġinali tad-Dinja Antika. Mibnija aktar minn 4,500 sena ilu matul ir-renju tal-Fargħun Khufu, il-Piramida l-Kbira hija xhieda tal-inġinerija tal-Eġizzjani antiki u l-arkitettura monumentali.

Is-Seba’ Għaġajeb tad-Dinja Antika kienu lista ta’ kostruzzjonijiet notevoli mill-era klassika, ikkompilati minn diversi kittieba Griegi. Dawn il-mirakli kienu ċċelebrati għall-kisbi arkitetturali u artistiċi tagħhom, li jirriflettu l-qawwa kulturali u teknoloġika taċ-ċiviltajiet rispettivi tagħhom. Hawn ħarsa qasira ta’ kull wieħed:

1. Il-Piramida l-Kbira ta’ Giza, Eġittu: L-eqdem u l-akbar mill-piramidi f’Giza, mibnija bħala qabar għall-Fargħun Khufu madwar 2560 QK. Hija notevoli għad-daqs enormi tagħha u l-allinjament preċiż tagħha mad-direzzjonijiet kardinali.
2. Il-Ġonna Imwaħħlin ta’ Babilonja, Iraq: Deskritti bħala oażi ta’ ġenna mterrazzata b’veġetazzjoni lush, supposament mibnija mir-Re Nebukadnezar II madwar 600 QK. L-eżistenza u l-post tagħha għadhom jiġu ddebattuti fost l-istoriċi.
3. Statwa ta’ Zeus f’Olimpja, Greċja: Statwa ġgantiska bil-qiegħda tal-alla Zeus, maħluqa mill-iskultur Fidjas madwar 435 QK. Kienet ospitata fit-Tempju ta’ Zeus f’Olimpja, magħrufa għall-grandezza artistika tagħha.
4. Tempju ta’ Artemis f’Efesu, Turkija: Tempju Grieg kbir iddedikat lill-alla Artemis, mibni mill-ġdid diversi drabi qabel l-qerda finali tiegħu fl-401 WK. Kien magħruf għad-daqs imponenti tiegħu u d-dekorazzjonijiet elaborati.
5. Mawżolew f’Ħalikarnassu, Turkija: Qabar monumentali mibni għal Mawsolu, satrap tal-Imperu Persjan, u martu Artemisja madwar 350 QK. Kien mżejjen bi skulturi u riljevs ikkumplikati.
6. Kolossu ta’ Rodi, Greċja: Statwa ġgantiska ta’ bronż tal-alla tax-xemx Helios, imqajma fil-port ta’ Rodi madwar 280 QK. Kienet madwar 33 metru għolja u kienet waħda mill-akbar stati tad-dinja antika.
7. Fanal ta’ Alessandria, Eġittu: Magħruf ukoll bħala l-Faros ta’ Alessandria, kien fanal għoli mibni fuq il-gżira ta’ Faros madwar 280 QK. Serva bħala sinjal għall-baħħara li kienu jidħlu fil-port indaffarato ta’ Alessandria u kien ammirati għall-kostruzzjoni innovattiva tiegħu.

Fatt 2: Kważi l-popolazzjoni kollha tal-Eġittu tgħix ħdejn ix-Xmara tan-Nil

Ix-Xmara tan-Nil mhijiex biss karatteristika ġeografika iżda salvavita għall-Eġittu, li tifforma d-demografija u l-ħajja ta’ kuljum tal-pajjiż. Kważi l-popolazzjoni kollha tal-Eġittu tgħix imsemmgħa ma’ xnieki fertili tan-Nil u d-delta. Din il-konċentrazzjoni hija mmexxija mill-kapaċità unika tax-xmara li ssostni l-agrikoltura permezz tal-għargħar annwali tagħha, li jiddepożita ħama għonja fin-nutrijenti madwar il-Wied tan-Nil u d-Delta. Din l-art fertili tappoġġja l-kultivazzjoni ta’ uċuħ bħall-qamħ, x-xgħir, u l-qoton, kruċjali kemm għas-sostentament kif ukoll għall-esportazzjoni.

Lil hinn mill-agrikoltura, in-Nil jipprovdi ilma ħelu essenzjali għax-xorb, l-irrigazzjoni, u l-użu industrijali f’pajsaġġ li xort’oħra huwa njief. Din id-dipendenza storikament iddettaw il-mudelli tas-soluzzjoni u l-attivitajiet ekonomiċi, li ħeġġet it-tkabbir ta’ bliet u rħula tul il-kors tagħha. Ċentri urbani bħall-Kajru, Luxor, u Aswan għex bħala ċentri ta’ kummerċ, kultura, u amministrazzjoni, marbuta minn netwerks ta’ trasport li jsegwu l-mogħdija tax-xmara.

Fatt 3: Il-Kanal ta’ Suez fl-Eġittu huwa rotta tat-trasport ewlenija

Dan il-mogħdija tal-ilma artifiċjali, tlestiet fl-1869, għandha rwol ewlieni fil-kummerċ globali billi tnaqqas b’mod sinifikanti l-ħin tal-vjaġġ u d-distanza għall-vapur li jnavigaw bejn l-Oċeani Atlantiku u Paċifiku.

Jinsab f’pożizzjoni strateġika fil-mifraq bejn l-Ewropa, l-Afrika, u l-Asja, il-Kanal ta’ Suez huwa vitali għan-naqliet internazzjonali, li jħalli lil bastimenti jevitaw il-vjaġġ twil u perikolużu madwar it-tarf tan-nofsinhar tal-Afrika, magħruf bħala r-Ras tal-Isperanza t-Tajba. Annwalment, eluf ta’ bastimenti tal-merkanzija, bastimenti tal-kontejners, tankijiet, u bastimenti marittimi oħra jgħaddu mill-kanal, li ġġorru oġġetti li jvarjaw mill-pitrolju tal-ħamrija u l-gass naturali sa prodotti manifatturati u materjali mhux maħduma.

L-importanza tal-kanal testendi lil hinn mill-interessi kummerċjali, u sservi bħala punt kruċjali għall-ekonomiji reġjonali u l-ktajjen tal-provvista globali. Jiġġenera dħul sinifikanti għall-Eġittu permezz ta’ miżati tat-tassa u jappoġġja industriji relatati u żvilupp tal-infrastruttura tul il-kuritur tiegħu. Barra minn hekk, is-sinifikat strateġiku tal-Kanal ta’ Suez għamluh punt fokali għad-diplomatija internazzjonali u l-kooperazzjoni fost in-nazzjonijiet li jiddependu fuq l-operazzjoni effiċjenti tiegħu.

Fatt 4: Kleopatra ma kinitx Eġizzjana

Kienet membru tad-dinastija Ptolemaika, li ħakmet lill-Eġittu wara l-mewt ta’ Alessandru l-Kbir. Il-Ptolemei kienu ta’ oriġini Grieg Maċedonjan u żammew l-identità u t-tradizzjonijiet Griegi tagħhom minkejja li ħakmu lill-Eġittu.

Il-familja ta’ Kleopatra, inkluż misierha Ptolemeu XII Auletes u l-predeċessuri tiegħu, kienu dixxendenti ta’ Ptolemeu I Soter, wieħed mill-ġenerali ta’ Alessandru l-Kbir li sar ir-rula tal-Eġittu wara l-konkwisti ta’ Alessandru. Matul il-perjodu Ptolemaiku, il-klassi regnanti fl-Eġittu, inkluż il-familja rjali u l-amministraturi, prinċipalment tkellmu bil-Grieg u adheraw mal-kostumi u t-tradizzjonijiet Griegi.

Minkejja l-oriġini Griega tagħha, Kleopatra adottat il-kultura u t-twemmin reliġjuż Eġizzjan biex issaħħaħ il-pożizzjoni tagħha bħala fargħun tal-Eġittu. Tgħalmet il-lingwa Eġizzjana u ppreżentat ruħha bħala r-reinċarnazzjoni tal-alla Eġizzjana Isis, li gġib magħha l-poplu Eġizzjan. L-alleanza ta’ Kleopatra ma’ Julius Caesar u aktar tard Mark Antony kienet kruċjali fil-ġlied politiku u militari tar-Repubblika Rumana u l-Imperu Ruman sussegwenti.

Fatt 5: L-Eġittu ħares numru enormi ta’ monumenti storiċi

L-Eġittu jifhar b’numru impressjonanti ta’ monumenti storiċi, b’aktar minn 100 piramida mxerrda madwar il-pajjiż, l-aktar famużi li huma l-Piramida l-Kbira ta’ Giza. It-tempji antiki tul ix-Xmara tan-Nil jinkludu siti preservati sew bħall-Kumpless tat-Tempju Karnak f’Luxor, li jkopri madwar 200 akru u huwa wieħed mill-akbar kumplessi ta’ tempji fid-dinja. Barra minn hekk, l-Eġittu huwa d-dar ta’ numru ta’ oqbra fil-Wied tar-Rġiel, fejn aktar minn 60 qabar ġew skoperti, inkluż il-qabar famuż ta’ Tutankhamun.

Il-preservazzjoni ta’ dawn il-monumenti hija kompitu monumentali fih innifsu, b’sforzi kontinwi mill-awtoritajiet Eġizzjani u organizzazzjonijiet internazzjonali. Ir-restawrazzjoni u l-konservazzjoni ta’ dawn l-istrutturi antiki huma kruċjali għaż-żamma tal-integrità tagħhom u biex jiżguraw li jkomplu jedukaw u jispiraw ġenerazzjonijiet futuri dwar l-istorja għonja u l-wirt kulturali tal-Eġittu. Dawn l-isforzi jappoġġjaw ukoll l-industrija tat-turiżmu tal-Eġittu, li tiddependi ħafna fuq viżitaturi li jiġu jesploraw dawn il-postijiet ikoniksi u s-siti arkeoloġiċi.

Fatt 6: Numru kbir ta’ artefatti ġew meħuda mill-Eġittu matul il-perjodu kolonjali

Dan il-perjodu, partikolarment mis-seklu 19 ‘il quddiem, ra skavar u ġbir estensiv ta’ artefatti Eġizzjani antiki minn arkeoloġi Ewropej, kollezzjonisti, u esploraturi.

Il-fluss ta’ arkeoloġi barranin u kaċċaturi ta’ teżori kien imħeġġeġ minn faxxinazzjoni bil-kultura Eġizzjana antika u x-xewqa li jinqalbu artefatti prezzjużi. Ħafna minn dawn l-artefatti, inkluż stati, ceramika, ġojjelli, u sarkofaġi, ġew meħuda mill-Eġittu u spiċċaw f’mużewijiet u kollezzjonijiet privati madwar id-dinja.

L-aktar eżempju notevoli huwa l-Ġebla ta’ Rosetta, skoperta fl-1799 minn suldati Franċiżi matul il-kampanja ta’ Napoleon Bonaparte fl-Eġittu. Dan l-artefatt, kruċjali biex tiġi ddeċifrata l-ġeroglifiċi Eġizzjani antiki, aktar tard ġie akkwistat mill-Mużew Britannik f’Londra.

F’deċennji aktar riċenti, l-Eġittu għamel sforzi kkonċertati biex jerġa’ jibgħat lura artefatti misruqa permezz ta’ negozjazzjonijiet diplomatici u mezzi legali, li jerġa’ jirvendika xi oġġetti minn mużewijiet u istituzzjonijiet internazzjonali.

Fatt 7: L-Eġizzjani kellhom eluf ta’ allat

L-Eġizzjani antiki kellhom panteon kumpless u divers, b’eluf ta’ allat u allajiet li jirrappreżentaw aspetti varji tal-ħajja, in-natura, u l-kożmu. Dawn id-divinitajiet kienu jvarjaw minn allat ewlenin bħal Ra, l-alla tax-xemx, u Osiris, l-alla tal-ħajja ta’ wara l-mewt, għal allat żgħar assoċjati ma’ funzjonijiet speċifiċi jew kultijiet lokali. Kull divinità kellha rwol distint fil-mitoloġija Eġizzjana u l-prattiki reliġjużi, li jinfluwenzaw il-ħajja ta’ kuljum, ir-ritwali, u t-twemmin.

Ukoll il-qtates kellhom post partikolarment sinifikanti fis-soċjetà u r-reliġjon Eġizzjana antika. Kienu venerati għall-grazzja, is-sbuħija, u l-kwalitajiet protettivi perċepiti tagħhom. L-alla Bastet, spiss miżwura bħala eljuni jew bir-ras ta’ qattus domestiku, kienet il-patruna tad-dar, il-fertilità, u t-twelid. Il-qtates kienu kkunsidrati sagri għal Bastet, u l-preżenza tagħhom fid-djar kienet maħsuba li ġib benedizzjonijiet u twarrab l-ispiriti ħżiena.

L-importanza tal-qtates estendet lil hinn mis-simboliżmu reliġjuż. Kienu valutati bħala protetturi ta’ uċuħ u maħżen, li jżommu l-firien u l-pesti ‘l bogħod.

Fatt 8: Ġeografikament, l-Eġittu jinsab fuq żewġ kontinenti

Ġeografikament, l-Eġittu jinsab fil-grigal tal-Afrika u jespandi madwar ir-rokna tal-grigal tal-kontinent Afrikan u r-rokna tal-punent tal-kontinent Ażjatiku. Il-pajjiż huwa mdawwar mill-Baħar Mediterran lejn it-tramuntana, il-Baħar l-Aħmar lejn il-lvant, is-Sudan lejn in-nofsinhar, u l-Libja lejn il-ponent. Il-Peniżola tas-Sinai, li tinsab fil-grigal tal-Eġittu, tgħaqqad il-mainland Afrikan mal-kontinent Ażjatiku.

Fatt 9: L-Eġittu għandu 7 Siti tal-Wirt Dinji tal-UNESCO

L-Eġittu huwa d-dar ta’ seba’ Siti tal-Wirt Dinji tal-UNESCO, kull wieħed rikonoxxut għas-sinifikat kulturali jew naturali eċċezzjonali tiegħu. Dawn is-siti juru l-wirt divers tal-Eġittu u jinkludu:

1. Thebes Antika mal-Nekropoli tagħha (Luxor): Dan is-sit jinkludi l-fdalijiet tal-belt antika ta’ Thebes (Luxor tal-ġurnata), inkluż it-tempji ta’ Karnak u Luxor, il-Wied tar-Rġiel, u l-Wied tar-Reġini.
2. Kajru Storiku: Il-qalba tal-Kajru, il-kapitali tal-Eġittu, hija rikonoxxuta għall-arkitettura Islamika tagħha, inkluż moskej, madrasas, u bini storiċi oħra.
3. Abu Mena: Dan is-sit arkeoloġiku jinkludi l-fdalijiet ta’ kumpless monastiku Kristjan Koptiku u ċentru ta’ pilgrimaġġ, li jinsab ħdejn Alessandria.
4. Monumenti Nubjani minn Abu Simbel sa Philae: Dan is-sit jinkludi t-tempji ta’ Abu Simbel, kostruiti minn Ramses II, u t-tempji ta’ Philae, li ġew rilokati minħabba l-kostruzzjoni tal-Għoli ta’ Aswan.
5. Żona ta’ Santa Katarina: Jinsab fil-Peniżola tas-Sinai, dan is-sit jinkludi l-Muntanja ta’ Sinai, fejn skont it-tradizzjoni, Mosè irċieva l-Għaxar Kmandamenti, u l-Monasteru ta’ Santa Katarina, wieħed mill-eqdem monasteri Kristjani fid-dinja.
6. Wadi Al-Hitan (Wied il-Balieni): Magħruf għall-fdalijiet fossilizzati ta’ balieni estinti u ħajja baħrija oħra, Wadi Al-Hitan huwa żona tas-saħra fil-punent tal-Kajru u jipprovdi għarfien dwar l-evoluzzjoni tal-balieni.
7. Il-Belt Antika ta’ Qalhat: Jinsab f’Oman, dan is-sit jinkludi l-fdalijiet ta’ belt antika u port li darba kien hub ta’ kummerċ importanti bejn is-sekli 11 u 15, b’rabtiet kulturali qawwija mal-Eġittu.

Nota: Jekk qed tippjana li tivvjaġġa independentement fil-pajjiż, iċċekkja jekk għandekx bżonn ta’ Liċenzja Internazzjonali tas-Sewqan fl-Eġittu biex tikri u ssuq karozza.

Fatt 10: L-istruttura tal-popolazzjoni tal-Eġittu nbidlet b’mod drammatiku wara l-konkwista Għarbija

Il-konkwista Għarbija tal-Eġittu fis-seklu 7 WK ġabet bidliet demografiċi u kulturali sinifikanti. Insediati u suldati Għarbi emigraw lejn l-Eġittu, li wasslu għat-tixrid tal-lingwa Għarbija, il-fidi Islamika, u l-prattiki kulturali. Ċentri urbani bħall-Kajru għex bħala ċentri ta’ kummerċ u tagħlim Islamiku. Minkejja dawn il-bidliet, komunitajiet Eġizzjani indiġeni, bħall-Kristjani Koptiċi, żammew l-identitajiet kulturali u reliġjużi tagħhom flimkien mal-influwenzi ġodda Għarb-Islamiċi. Dan il-perjodu poġġa l-pedamenti għall-wirt kulturali divers tal-Eġittu u l-identità moderna.