Fatti mgħaġġla dwar l-Afganistan:
- Kapitali: Kabul.
- Popolazzjoni: Madwar 38 miljun ruħ.
- Lingwi uffiċjali: Pashto u Dari.
- Munita: Afghani Afgan.
- Ġeografija: Pajjiż mingħajr kosta tal-baħar b’terren divers, inkluż muntanji, deżerti, u pjanuri.
- Reliġjon: Islam, prinċipalment Sunni b’minoranza Shia.
- Gvern: Repubblika Islamika.
Fattu 1: L-Afganistan huwa megħkum mit-Taliban
L-Afganistan huwa mgħassis mit-Taliban, grupp fundamentalist Islamiku. Filwaqt li t-Taliban jikkontrolla partijiet sinifikanti tal-pajjiż, ma jkunx rikonoxxut bħala l-gvern leġittimu minn ħafna pajjiżi u organizzazzjonijiet internazzjonali. Minflok, huwa ddeskritt bħala organizzazzjoni terroristika minn diversi pajjiżi minħabba l-istorja tiegħu ta’ abbuż tad-drittijiet tal-bniedem, inkluż it-trattament tiegħu tan-nisa u minoritajiet, kif ukoll l-appoġġ tiegħu għat-terroriżmu.
Fattu 2: L-Afganistan jipproduċi madwar 90% tal-eroina tad-dinja
L-Afganistan huwa l-akbar produttur tad-dinja tal-opju, il-materjal mhux maħdum użat biex jagħmel l-eroina. Huwa stmat li l-Afganistan jipproduċi madwar 90% tal-opju tad-dinja, li mbagħad jiġi pproċessat f’eroina. Il-kultivazzjoni tal-ħaxix tal-opju u l-produzzjoni tal-eroina huma komponenti ewlenin tal-ekonomija tal-Afganistan.
L-użu tal-opju huwa prevalenti fl-Afganistan, mhux biss bħala sors ta’ dħul permezz tal-kultivazzjoni u l-traffikar iżda wkoll bħala sustanza li tiġi kkonsmata domestikament. L-opju għandu storja twila ta’ użu tradizzjonali fl-Afganistan, fejn xi kultant jiġi kkonsumat għal skopijiet mediċinali jew bħala prattika kulturali.
Madankollu, id-disponibbiltà mifruxa tal-opju wasslet ukoll għal kwistjonijiet sinifikanti ta’ dipendenza u abbuż tad-drogi fi ħdan is-soċjetà Afgana. Id-dipendenza mill-opju u d-derivati tiegħu, inkluż l-eroina, toħloq sfidi serji tas-saħħa u soċjali għall-individwi, familji, u komunitajiet madwar il-pajjiż.
Fattu 3: L-Afganistan kellu l-Buddiżmu fl-antikità
L-Afganistan għandu wirt Buddist rikk li jmur lura għal żminijiet antiki. Matul l-ewwel millennju WK, l-Afganistan kien ċentru ewlieni tal-Buddiżmu tul ir-rotta kummerċjali tat-Triq tas-Silku. Ir-reġjun kien dar għal monasteri Buddiști numerużi, stupas, u monumenti reliġjużi oħra.
Wieħed mill-eżempju l-aktar magħruf tal-arkitettura Buddista fl-Afganistan huwa l-belt antika ta’ Bamyan, li tinsab fil-parti ċentrali tal-pajjiż. Il-Wied ta’ Bamyan kien darba dar għal żewġ statwa kbar ta’ Buddha, magħrufa bħala l-Buddhas ta’ Bamyan, li kienu mqatta’ fil-ħitan tal-blat matul is-6 seklu WK. Dawn l-istazzjonijiet kolosali, li kienu jkejlu aktar minn 50 metru (160 piedi) fil-għoli, kienu fost l-akbar statui ta’ Buddha wieqfa fid-dinja sakemm ġew meqruda mit-Taliban fl-2001.
Minbarra l-Buddhas ta’ Bamyan, l-Afganistan huwa mifrux b’diversi siti Buddiști oħra, inkluż monasteri antiki, stupas, u għerien imqatta’ fil-blat miżjuna b’arti u kitbiet Buddiști.
Nota: Jekk tippjana li żżur il-pajjiż, skopri jekk għandekx bżonn Liċenzja Internazzjonali tas-Sewqan fl-Afganistan biex issuq.
Fattu 4: L-Afganistan għadda minn ħafna gwerer fi żminijiet riċenti
Wieħed mill-kunflitti l-aktar notevoli fl-istorja riċenti tal-Afganistan kien l-invażjoni Sovjetika tal-Afganistan, li bdiet fl-1979 u dummet għal kważi deċennju. Il-Gwerra Sovjetika-Afgana rriżultat fi qrima mifruxa, spostament, u telf ta’ ħajja, kif ukoll rabja politika u soċjali sinifikanti.
Wara l-irtirar tal-forzi Sovjetiċi fl-1989, l-Afganistan niżel f’perjodu ta’ gwerra ċivili u instabbiltà, bi fazzjonijiet diversi li jiġġieldu għas-setgħa. Il-pajjiż ġie aktar destabbilizzat mit-telgħa tat-Taliban, grupp fundamentalist Islamiku li ħa l-kontroll ta’ ħafna mill-Afganistan fin-nofs tas-snin disgħin.
L-invażjoni tal-2001 tal-Afganistan mill-Istati Uniti u l-alleati tiegħu, bħala reazzjoni għall-attakki terroristiċi tas-Settembru 11, wasslet għat-tneħħija tar-reġim tat-Taliban. Madankollu, l-għoxrin sena sussegwenti kienu mmarkati minn kunflitt kontinwu, insurġenza, u instabbiltà, kif ukoll sforzi biex jiġi stabbilit gvern stabbli u demokratiku fl-Afganistan.
Fattu 5: L-Afganistan huwa pajjiż muntanjuż
L-Afganistan huwa pajjiż muntanjuż, ikkaratterizzat minn terren iebes u topografija diversa. Il-katena tal-muntanji Hindu Kush tiddominaw ħafna mill-pajsaġġ, u jmexxi djagonalment madwar il-pajjiż mit-tramuntana-lvant għal-lbiċ-nofsinhar.
Dawn il-muntanji huma fost l-ogħla fid-dinja, b’qċaċet numerużi li jaqbżu l-7,000 metru (23,000 piedi) fl-għoli. Xi wħud mill-qċaċet l-ogħla jinkludu Noshaq, li huwa l-ogħla muntanja fl-Afganistan, u Tirich Mir.
Minbarra l-Hindu Kush, l-Afganistan huwa wkoll dar għal katini tal-muntanji oħra, bħall-Pamir u l-Muntanji Sulaiman, kif ukoll platjaws vasti u pjanuri ta’ għoli kbir. Dawn ir-reġjuni muntanjużi mhux biss iforma l-ġeografija tal-pajjiż iżda wkoll għandhom rwol kruċjali fil-klima, idroloġija, u bijodiversità tiegħu.
Fattu 6: Minn meta sar independenti, l-Afganistan kellu 26 bandiera
L-Afganistan kellu total ta’ 26 bandiera differenti. Kull bandiera rappreżentajat perjodi differenti fl-istorja tal-pajjiż, immarkati minn bidliet fil-gvern, ideoloġija, u reġimi politiċi.
L-ewwel bandiera tal-Afganistan ġiet adottata fl-1919 meta l-pajjiż kiseb l-indipendenza mill-influwenza Ingliża. Minn dakinhar ‘l hawn, l-Afganistan għadda minn bidliet politiċi numerużi, inkluż l-istabbiliment ta’ monarkiji, repubbliċi, u ħ-ħakma tat-Taliban.
Id-disinn tal-bandiera Afgana evolva maż-żmien, u jirrifletti bidliet fis-setgħa politika u l-identità nazzjonali. Elementi komuni li jinstabu fil-bnadar Afgani jinkludu l-kuluri iswed, aħmar, u aħdar, kif ukoll simboli bħall-emblema nazzjonali jew is-Shahada (il-kredo Islamiku).
Fattu 7: Kabul għandha aktar minn 3,500 sena
L-oriġini ta’ Kabul jmorru lura għal żminijiet antiki meta kienet magħrufa bħala “Kubha” jew “Kubhaya” f’testi Sanskrit u serviet bħala ċentru strateġiku ta’ kummerċ tul it-Triq tas-Silku. Matul l-istorja twila tagħha, Kabul kienet influwenzata minn ċiviltajiet differenti, inkluż il-Persjani, il-Griegi, il-Mauryans, il-Kushans, u imperji Islamiċi.
Matul is-sekli, Kabul kellha rwol sinifikanti fil-politika reġjonali, kummerċ, u kultura. Kienet ċentru ta’ tagħlim, arti, u kummerċ, li ġibdet nies minn ambjenti diversi u kkontribwiet għall-wirt kulturali rikk tagħha.
Fattu 8: L-Afganistan għandu ħafna nazzjonalitajiet u lingwi
L-akbar grupp etniku fl-Afganistan huwa l-Pashtuns, li jgħixu prinċipalment fir-reġjuni tan-nofsinhar u tal-lvant tal-pajjiż. Gruppi etniċi oħra sinifikanti jinkludu t-Tajiks, il-Hazaras, l-Uzbeks, l-Aimaks, il-Baloch, u t-Turkmen, fost oħrajn.
B’din id-diversità fl-etniċità tiġi multitudni ta’ lingwi mitkellma madwar l-Afganistan. Iż-żewġ lingwi uffiċjali tal-Afganistan huma l-Pashto u d-Dari (djałett tal-Persjanu), li huma mitkellma minn ħafna gruppi etniċi differenti madwar il-pajjiż. Minbarra l-Pashto u d-Dari, hemm lingwi u djałetti numerużi oħra mitkellma minn gruppi minoritarji diversi, inkluż l-Uzbek, it-Turkmen, il-Balochi, lingwi Pamiri, u oħrajn.
Fattu 9: L-Afganistan għandu moskej sbieħ u arkitettura tradizzjonali
Eżempju notevoli huwa l-Moska l-Kbira ta’ Herat, magħrufa wkoll bħala l-Moska tal-Ġimgħa jew Jami Mosque, li tinsab fil-belt tal-punent ta’ Herat. Li tmur lura għas-12-il seklu, din il-moska mangifika hija mgħarufa għall-ħidma intrikta tat-tilers, minarets, u kubeb tagħha, li juru s-sbuħija tal-arkitettura Islamika.
Moska ikonika oħra fl-Afganistan hija l-Moska Blu, li tinsab fil-belt tat-tramuntana ta’ Mazar-i-Sharif. Mibnija fis-15-il seklu, il-Moska Blu hija famuża għall-tiles blu eżajti tagħha u l-kalligrafija ornata, li tagħmelha kapolavur tal-arkitettura Timurid.
Minbarra l-moskej, l-Afganistan jifħar b’ġid ta’ arkitettura tradizzjonali, inkluż ċittadelli antiki, foress, u bliet storiċi. Bliet bħal Kabul, Balkh, u Bamyan huma mifruxin b’djar tradizzjonali ta’ briks tal-ħama, suqs, u caravanserais, li joffru dehra fl-wirt arkitettorali rikk tal-Afganistan.
Fattu 10: It-turiżmu għall-Afganistan jeżisti, iżda perikoluż u għali
Il-wirt kulturali rikk tal-Afganistan, pajsaġġi stupendu, u siti storiċi jiġbdu xi vjaġġaturi avventurużi, storiċi, u fotografa li huma lesti li jieħdu r-riskju biex jesploraw l-attrazzjonijiet tal-pajjiż. Destinazzjonijiet popolari jinkludu l-belt antika ta’ Kabul, il-Buddhas ta’ Bamyan (minkejja l-qerda tal-Buddhas l-akbar mit-Taliban fl-2001), il-Moska Blu f’Mazar-i-Sharif, u s-sbuħija iebes tal-muntanji Hindu Kush.
Madankollu, minħabba s-sitwazzjoni tas-sigurtà, il-vjaġġaturi għall-Afganistan jiffaċċjaw riskji sinifikanti, inkluż it-theddida tat-terroriżmu, il-ħtif, u l-kunflitt armat. Barra minn hekk, in-nuqqas ta’ infrastruttura turistika, inkluż lukandi, trasport, u gwidi, jista’ jagħmel il-vjaġġ fl-Afganistan ta’ sfida u għali.
Published March 16, 2024 • 10m to read
