Brze činjenice o Haitiju:
- Populacija: Približno 11,6 miliona ljudi.
- Glavni grad: Port-au-Prince.
- Zvanični jezici: Haićanski kreolski, francuski.
- Valuta: Haićanski gurd (HTG).
- Vlada: Unitarna polupredsjednička republika.
- Glavna religija: Hrišćanstvo (pretežno rimokatoličanstvo).
- Geografija: Haiti zauzima zapadnu trećinu ostrva Hispaniola u Karibima. Karakterišu ga planinski lanci, plodne doline i priobalne ravnice.
Činjenica 1: Haiti se karakteriše svojom planinskom topografijom
Geografiju Haitija dominiraju nekoliko planinskih lanaca, koji se protežu kroz većinu zemlje i doprinose njenom raznoliком pejzažu. Najistaknutiji planinski lanac je Massif de la Hotte u jugozapadnom dijelu zemlje, koji uključuje Pic la Selle, Haitijev najviši vrh, koji dostiže visinu od 2.680 metara (8.793 stope) iznad nivoa mora.
Osim Massif de la Hotte, Haiti je takođe dom Massif du Nord u sjevernom dijelu zemlje, Massif de la Selle u centralnoj regiji, i drugih manjih planinskih lanaca i brda razasutih po cijeloj zemlji. Ove planinske oblasti karakterišu strmi nagibi, duboke doline i neravni teren, što ih čini izazovnim za prolaz i kultivaciju.
Planinska topografija Haitija ima značajne implikacije za razvoj zemlje, uključujući poljoprivredu, transport i urbanizaciju. Dok planine pružaju važne prirodne resurse, kao što su voda, minerali i biodiverzitet, one takođe predstavljaju izazove u pogledu pristupa zemlji, razvoja infrastrukture i očuvanja životne sredine.
Činjenica 2: Haiti je bivša francuska kolonija i prva zemlja koja je ukinula ropstvo
Haitiova istorija kao francuske kolonije datira iz 17. vijeka kada su francuski kolonisti osnovali plantaže i uvozili porobljene Afrikance da rade na plantažama šećera, kafe i indiga. Uslovi za porobljene ljude bili su brutalni, što je dovelo do brojnih ustanaka i pobuna.
Haićanska revolucija (1791-1804) bila je ključni trenutak u svjetskoj istoriji, jer je dovela do rušenja francuske kolonijalne vladavine i osnivanja Haitija kao nezavisne republike. Porobljeni Afrikanci, vođeni liderima kao što su Toussaint Louverture, Jean-Jacques Dessalines i Henri Christophe, borili su se protiv francuskih snaga i na kraju proglasili nezavisnost 1. januara 1804.
Haitiova nezavisnost označila je ne samo kraj francuskog kolonijalizma na ostrvu već i ukidanje ropstva, čineći Haiti prvom zemljom na svijetu koja je formalno ukinula ropstvo i osnovala nacionalnu državu vođenu bivše porobljenima. Ovo istorijsko postignuće imalo je duboke implikacije za borbu protiv ropstva i kolonijalizma širom svijeta, inspirirajući pokrete za slobodu i jednakost kroz Amerike i dalje.
Činjenica 3: Muzej u Haitiju ima sidro sa Kolumbovog broda
MUPANAH, takođe poznat kao Haićanski nacionalni panteon muzej, je muzej posvećen haićanskoj istoriji, kulturi i nasleđu. Smešten je u bivšoj predsedničkoj palati i prikazuje raznovrsnu kolekciju artefakata, dokumenata, umjetničkih djela i istorijskih objekata povezanih sa Haitiovom prošlošću.
Jedan od značajnih artefakata izloženih u MUPANAH-u je sidro za koje se kaže da je pripadalo jednom od brodova Kristofera Kolumba. Kolumbo je napravio svoje prvo putovanje u Amerike 1492. godine, a Haiti (tada poznat kao Hispaniola) bio je jedno od ostrva koja je susreo tokom svoje ekspedicije.
Sidro je opipljiv podsjetnik na Haitiovu kolonijalnu istoriju i njenu povezanost sa širom pričom o evropskim istraživanjima i kolonizaciji u Amerikama. Služi kao simbol susreta između autohtonih naroda i evropskih istraživača, kao i naknadnih talasa kolonizacije i eksploatacije koji su uslijedili.
Činjenica 4: Haiti je doživeo ekstenzivnu deforestaciju
Deforestacija je bila značajan ekološki problem u Haitiju decenijama, pokretana faktorima kao što su rast populacije, širenje poljoprivrede, sječa šuma, proizvodnja drvenog uglja i neodržive prakse korišćenja zemljišta. Posledice deforestacije bile su ozbiljne, dovodeći do erozije tla, gubitka biodiverziteta, degradacije vodotoka, smanjene poljoprivredne produktivnosti i povećane ranjivosti na prirodne katastrofe kao što su poplave, klizišta i suše.
Prema procenama, Haiti je izgubio približno 98% svog originalnog šumskog pokrivača, ostavljajući samo male ostatke šuma razasute po zemlji. Najteže deforestirane oblasti su u zapadnim i južnim regijama, gdje je gustina naseljenosti najveća i poljoprivredne aktivnosti najintenzivnije.
Činjenica 5: Haiti je dom najdublje pećine u Karibima
Pećina, poznata kao “Grotte Marie Jeanne” nalazi se u jugozapadnom dijelu Haitija, blizu grada Port-à-Piment u departmanu Sud. Grotte Marie Jeanne je poznata među speleolozima po svojoj impresivnoj dubini, koja je izmjerena na preko 478 metara (1.568 stopa) dubine.
Istraživanje Grotte Marie Jeanne počelo je 1990-ih godina, a naredne ekspedicije otkrile su njenu složenu mrežu prolaza, komora i podzemnih formacija. Dubina pećine, zajedno sa njenim geološkim karakteristikama i jedinstvenim ekosistemom, čini je značajnim mjestom za naučna istraživanja i eksploraciju.
Činjenica 6: Zemljotres u Haitiju 2010. bio je jedna od najrazornijih prirodnih katastrofa u novijoj istoriji
12. januara 2010. godine, snažan zemljotres magnitude 7,0 pogodio je blizu glavnog grada Port-au-Prince u Haitiju. Epicentar zemljotresa bio je lociran samo 25 kilometara (16 milja) jugozapadno od Port-au-Prince, što je rezultovalo jakim trešnjama i opsežnim štetama kroz gusto naseljenu urbanu oblast i okolne regije.
Zemljotres je izazvao široko razaranje zgrada, infrastrukture i domova, ostavljajući milione ljudi beskućnima i raselivši procenjenih 1,5 miliona osoba. Broj žrtava zemljotresa bio je katastrofalan, sa procenama u rasponu od 100.000 do 230.000 poginulih ljudi, a mnogi više povređenih.
Uticaj zemljotresa na Haiti bio je pogoršan faktorima kao što su neadekvatna konstrukcija zgrada, loše urbanističko planiranje, slaba infrastruktura i ograničen kapacitet hitnog odgovora. Već krhka ekonomija zemlje i društvena infrastruktura bile su ozbiljno opterećene katastrofom, što je dovelo do dugoročnih humanitarnih izazova i izazova obnove.
Činjenica 7: Haiti ima zadivljujuće plaže i dugu obalu
Haitiova obala proteže se približno 1.771 kilometar (1.100 milja) duž Karipskog mora, nudeći raznolik spektar priobalnih pejzaža, uključujući peškovite plaže, stjenovite obale i slikovite uvale. Zemlja je poznata po svojim prekrasnim plažama, karakterisanim kristalno bistrim tirkiznim vodama, obalama okruženim palmama i scenskim panoramama.
Neke od najpoznatijih haićanskih plaža uključuju:
- Labadee Beach: Locirana na sjevernoj obali Haitija, Labadee je privatno odmaralište poznato po svojim netaknutim plažama, vodenim sportovima i rekreacionim aktivnostima. Plaža je okružena bujnom tropskom vegetacijom i nudi zadivljujuće poglede na Karipsko more.
- Jacmel Beach: Situirana u priobalno gradu Jacmel na južnoj obali Haitija, Jacmel Beach je poznata po svojoj živahnoj umjetničkoj sceni, šarenoj arhitekturi i opuštenoj atmosferi. Plaža sadrži zlatni pesak, mirne vode i slikovitu obalnu šetnicu.
- Île-à-Vache: Locirana kod jugozapadne obale Haitija, Île-à-Vache je miran ostrvski raj sa netaknutim plažama, usamljenim uvalama i bujnim tropskim pejzažima. Ostrvo je popularna destinacija za plivanje, ronjenje i opuštanje.
- Port-Salut Beach: Umeštena duž južne obale Haitija, Port-Salut Beach je poznata po svojim dugim prostranstvima puderasto bijelog peska, blagim talasima i zadivljujućim zalascima sunca. Plaža je okružena kokosovim palmama i nudi spokojno mesto za plivanje i sunčanje.
Činjenica 8: Vudu vjerovanja su jaka u Haitiju
Vudu vjerovanja su duboko ukorijenjena u haićanskoj kulturi. Nastalo iz Zapadne Afrike i pomešano sa autohtonim Taino i katoličkim elementima, Vudu je zvanična religija u Haitiju. Uključuje rituale, ceremonije i spiritualne prakse koje vode sveštenici i sveštenice da počaste duhove, traže vođstvo i rešavaju različite životne aspekte. Uprkos zabludama, Vudu nije o crnoj magiji već o duhovnoj povezanosti i zajednici. Bio je izvor snage i otpornosti u haićanskoj istoriji i nastavlja da utiče na haićanski identitet, umjetnost i kulturu.
Činjenica 9: U Haitiju je glavno sredstvo transporta stari autobusi
U Haitiju se koriste različiti oblici transporta za navigaciju kroz raznolik teren i urbane oblasti zemlje. Stari autobusi, često nazivani “tap-taps” su jarko obojeni i ukrašeni javni autobusi koji služe kao primarno sredstvo transporta za mnoge Haićane, posebno u urbanim oblastima i između gradova. Ovi autobusi su obično u privatnom vlasništvu i upravljanju i poznati su po svojim živahnim bojama i personalizovanim dizajnima.
Osim starih autobusa, drugi uobičajeni načini transporta u Haitiju uključuju:
- Motocikl taksiji: Motocikl taksiji, poznati kao “moto-taksiji” ili “moto-taksiji,” široko se koriste za kratka putovanja unutar gradova. Pružaju pogodan i pristupačan način navigacije kroz zagušene urbane ulice i brz dolazak do odredišta.
- Minibusevi: Minibusevi, takođe poznati kao “car rapides,” veći su od tap-taps-a i saobraćaju na fiksnim rutama između glavnih gradova. Često su prepuni i pružaju ekonomičnu opciju za dugometražno putovanje.
- Taksiji: Taksiji su dostupni u urbanim oblastima i mogu se zaustaviti na ulici ili rezervirati telefonskim pozivima ili mobilnim aplikacijama. Nude udobniji i pogodniji način transporta za one koji su spremni da plate više tarife.
- Hodanje: U ruralnim oblastima i manjim gradovima gdje motorni transport može biti ograničen, hodanje je uobičajen način kretanja. Mnogi Haićani se oslanjaju na hodanje kao svoje primarno sredstvo transporta za kratke udaljenosti.
Napomena: Ako planirate da posetite ovu zemlju, proverite da li vam je potrebna Međunarodna vozačka dozvola u Haitiju da iznajmite ili vozite.
Činjenica 10: Haićanska kuhinja je poznata po svojim hrabrim i ukusnim jelima
Haićanska kuhinja je fuzija afričkih, Taino autohtonih, francuskih i karipskih uticaja, što rezultuje raznolikim i živahnim kulinarskim tradicijama. Začini igraju centralnu ulogu u haićanskom kuvanju, a mnoga jela karakterišu njihovi začinjeni profili ukusa.
Neki od uobičajenih začina i sastojaka koji se koriste u haićanskoj kuhinji za dodavanje ljutine i ukusa uključuju:
- Scotch bonnet paprike: Ove male, vatrene paprike su osnova u haićanskom kuvanju i koriste se za dodavanje ljutine jelima kao što su griot (pržena svinjetina), pikliz (začinjeno ukiseljeno povrće) i sauce ti-malice (začinjen sos od paradajza).
- Epis: Ova aromatična mešavina začina napravljena je od kombinacije belog luka, luka, paprika, začinskog bilja (kao što su peršun i majčina dušica) i začina (kao što su karanfilići i muškatni orah). Koristi se kao osnova za mnoga haićanska jela, dodajući dubinu ukusa i ljutinu.
- Pikliz: Pikliz je popularan haićanski začin napravljen od isečenog kupusa, šargarepe, luka i scotch bonnet paprika, mariniran u sirćetu i začinima. Često se služi kao začinjen dodatak prženim namirnicama, pirošu i pasulja.
- Ti-malice sos: Ti-malice sos je začinjen sos od paradajza napravljen od paradajza, luka, belog luka, scotch bonnet paprika i sirćeta. Uobičajeno se služi sa roštiljskim mesima, morskim plodovima i jelima od pirinča da doda ljutinu i ukus.
- Začinjeni marinadi: Haićanski marinadi često sadrže mešavinu sokova citrusnih plodova, belog luka, luka, začinskog bilja i začina, uključujući paprike, da omekšaju i dodaju ukus mesima kao što su piletina, svinjetina i riba pre prženja na roštilju ili u tiganju.
Published April 14, 2024 • 12m to read
