Fransiya haqida qisqacha ma’lumotlar:
- Aholi soni: Taxminan 68 million kishi.
- Poytaxt: Parij.
- Rasmiy til: Fransuzcha.
- Valyuta: Yevro (EUR).
- Hukumat: Unitar yarim prezidentlik respublikasi.
- Asosiy din: Xristianlik, aholining sezilarli qismi dinsiz yoki boshqa e’tiqodlarga ega.
- Geografik joylashuvi: G’arbiy Yevropada joylashgan, Belgiya, Lyuksemburg, Germaniya, Shveytsariya, Italiya, Ispaniya, Andorra va Monako bilan chegaradosh, Atlantika okeani, La-Mansh bo’g’ozi va O’rta yer dengizi qirg’oqlari bilan o’ralgan.
1-fakt: Parizdagi Luvr dunyodagi eng ko’p tashrif buyuriladigan muzey
Har yili u butun dunyodan millionlab mehmonlarni o’ziga jalb qiladi, ular uning boy san’at kolleksiyalarini, jumladan Mona Liza, Milo Venera va Samofrakiyalik qanotli g’alaba kabi mashhur asarlarni tomosha qilish uchun kelishadi.
Luvrning eng mashhur turistik joylardagi maqomi uning tarixiy ahamiyati, me’moriy ulug’vorligi va turli davrlar va madaniyatlarga tegishli ko’rgazmalarining xilma-xilligi bilan yanada kuchaytirilgan. Uning Sein daryosi qirg’og’ida, Parij markazidagi joylashuvi ham Fransiya poytaxtiga tashrif buyuruvchilar orasida mashhurligiga hissa qo’shadi.

2-fakt: Parijliklar Parij minorasi qurilganda uni yoqtirmaganlar
Eyfel minorasi birinchi marta 1889 yilgi Parij Ekspozitsiya Universelle (Jahon ko’rgazmasi) uchun qurilganda, ba’zi parijliklar va san’at jamiyati a’zolari tomonidan tanqid va aralash munosabatga duch keldi. Ba’zi tanqidchilar minoraning shaharning an’anaviy me’morchiligiga zid keladigan ko’rchi buzuvchi deb hisoblashgan, boshqalari esa uning sanoat ko’rinishini tanqid qilgan.
Biroq, dastlabki bahs-munozaralar va shubhalarga qaramay, Eyfel minorasi vaqt o’tishi bilan asta-sekin qabul qilina boshlandi va hayratga soldi, oxir-oqibat Parijning eng ramziy belgileridan biriga va butun dunyoda sevimli diqqatga sazovor joyga aylandi.
3-fakt: Tour de France 100 yoshdan oshgan
U birinchi marta 1903 yilda o’tkazilgan va o’shandan beri velosiped dunyosidagi eng nufuzli va mashhur tadbirlardan biriga aylangan. Poyga odatda iyul oyida uch hafta davom etadi va Fransiyaning turli hududlari bo’ylab minglab kilometrlarni qamrab oladi, ba’zan qo’shni mamlakatlarda ham bosqichlar o’tkaziladi.
Yillar davomida Tour de France format, marshru va mashhurlik jihatidan rivojlandi, marshrut bo’ylab millionlab tomoshabinlarni va televizor yoki internetda poygani tomosha qilish uchun ulangan butun dunyo bo’ylab millionlab ko’ruvchilarni jalb qildi.

4-fakt: Fransuz lazzatlari orasida qurbaqa va salyangozlar ham bor
Qurbaqa oyoqlari (cuisses de grenouille) va salyangozlar (escargots) fransuz oshxonasida lazzat hisoblanadi. Garchi ular ba’zilarga g’alati tuyulishi mumkin bo’lsa-da, qurbaqa oyoqlari ham, salyangozlar ham asrlar davomida an’anaviy fransuz gastronomiyasining bir qismi bo’lib kelgan.
Qurbaqa oyoqlari odatda xamir bilan qoplash va qovurish yoki sarimsoq va maydanoz bilan qovurish orqali tayyorlanadi, natijada tashqaridan qarsildoq, ichidan yumshoq taom hosil bo’ladi. Ular ko’pincha tovuq qanotlariga o’xshash tekstura va yumshoq, nozik ta’mga ega deb ta’riflanadi.
Salyangozlar esa odatda sarimsoq va maydanoz sariyog’i sosida pishiriladi va o’z qobig’ida xizmat qilinadi. Eskargotlar o’zlarining tuproqli ta’mi va chaynash teksturi uchun qadrlanadi, bu boy, sho’r sos bilan yanada yaxshilanadi.
5-fakt: Fransiya katta hajmda pishloq va vino ishlab chiqaradi
Fransiya pishloq va vino ishlab chiqarishi bilan mashhur bo’lib, ular mamlakatning oshpazlik merosi va madaniy o’ziga xosligining ajralmas qismidir. Fransiya pishloqlarning boy xilma-xilligiga ega bo’lib, 1200 dan ortiq turli navlarga ega, yumshoq va kremsimon Bridan tortib o’tkir Rokfor va yong’oqli Komtegacha. Fransiyaning har bir hududi o’zining alohida pishloq tayyorlash an’analari, texnikalari va ixtisosliklariga ega bo’lib, bu mamlakatning xilma-xil geografiyasi, iqlimi va qishloq xo’jaligi amaliyotlarini aks ettiradi.
Xuddi shunday, Fransiya dunyoning etakchi vino ishlab chiqaruvchilaridan biri bo’lib, o’zining ajoyib sifati va vino navlarining xilma-xilligi bilan mashhur. Mamlakatning vino hududlari, masalan Bordo, Burgundiya, Shampan va Luara vodiysi qizil, oq, roze va ko’pikli navlarni o’z ichiga olgan keng turdagi vinolarni ishlab chiqaradi. Fransuz vinolari o’zlarining terroir ta’mi, murakkabligi va nafosati uchun nishonlanadi, bu ularni butun dunyodagi vino ixlosmandlari va biluvchilar orasida juda qidirilgan qiladi.
Pishloq va vino ishlab chiqarish fransuz madaniyatiga chuqur singib ketgan bo’lib, ikkala mahsulot ham kundalik hayot, ijtimoiy yig’ilishlar va oshpazlik an’analarida muhim rol o’ynaydi.

6-fakt: Fransiya adabiy iste’dodga boy
Fransuz adabiyoti jahon adabiyotiga muhim hissa qo’shgan bo’lib, asarlari adabiy madaniyatga doimiy ta’sir ko’rsatgan mashhur yozuvchilar, shoirlar va dramaturglar yetishtirgan.
Eng mashhur fransuz adabiy shaxsiyatlari orasida Viktor Gyugo (“Baxtsizlar” va “Notr-Dam egasi” muallifi), Gustav Flyober (“Madame Bovari”), Marsel Prust (“Yo’qolgan vaqtni izlash”) va Albert Kamyu (“Begona”) kabi romanchilari bor. Poeziyada Fransiya Sharl Bodler, Artur Rembo va Pol Verlen kabi ta’sirchan shoirlarni yetishtirgan, ularning asarlari lirik go’zalligi va innovatsion uslubi uchun nishonlanadi.
Fransuz dramaturglari ham dramatik san’atga muhim hissa qo’shgan bo’lib, Moler, Jan Rasin va Jan-Pol Sartr kabi dramaturglar butun dunyoda ijro etiladigan va o’rganiladigan abadiy asarlarni yaratgan.
7-fakt: Fransiyada tropik iqlimga ega ko’plab chet el hududlari bor
Fransiyaning Karib dengizi, Hind okeani va Tinch okeani kabi dunyoning turli hududlarida joylashgan va tropik iqlimga ega bo’lgan bir nechta chet el hududlari mavjud. Departement d’outre-mer (chet el departamentlari), collectivités d’outre-mer (chet el jamoalari) yoki territoires d’outre-mer (chet el hududlari) deb nomlanuvchi bu hududlar Fransiyaning ajralmas qismi bo’lib, fransuz qonuni va ma’muriyatiga bo’ysinadi.
Tropik iqlimga ega Fransiyaning ba’zi chet el hududlari quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- Fransuz Gvianasi: Janubiy Amerikaning shimoli-sharqiy qirg’og’ida joylashgan Fransuz Gvianasi zich tropik o’rmonlari, xilma-xil yovvoyi hayvonlar dunyosi va tropik iqlimi bilan mashhur.
- Martinika: Sharqiy Karib dengizida joylashgan Martinika o’zining yam-yashil manzaralari, vulqon cho’qqilari va qumli plyajlari hamda yil davomida issiq harorat bilan tavsiflangan tropik iqlimi bilan mashhur orol.
- Gvadelupa: Karib dengizida joylashgan Gvadelupa Bass-Ter va Grand-Ter kabi bir nechta orollardan iborat arxipelag. U issiq harorat va yuqori namlik bilan tropik iqlimga ega.
- Reyunion: Madagaskarning sharqida Hind okeanida joylashgan Reyunion vulqon landshaftlari, marjon riflari va issiq va nam iqlim bilan tropik o’rmonlari bilan mashhur orol.
Eslatma: Agar siz Yevropa fuqarosi bo’lmasangiz, Fransiyada mashina ijaraga olish va haydash uchun sizga xalqaro haydovchilik guvohnomasi kerak bo’lishi mumkin.

8-fakt: Yuz yillik urush aslida 116 yil davom etgan
Yuz yillik urush 1337 yildan 1453 yilgacha Angliya va Fransiya o’rtasida bo’lib o’tgan bir qator to’qnashuvlar bo’lib, taxminan 116 yil davom etgan. Urush ingliz toji tomonidan nazorat qilingan Akvitaniya gersogligi kabi Fransiyadagi hududlar ustidan nazorat uchun bir qator janglar, qamal va diplomatik manevrlar bilan tavsiflangan.
Yuz yillik urush Kresi (1346), Puate (1356) va Azinkur (1415) janglari kabi muhim hodisalar hamda urushning keyingi bosqichlarida fransuz kuchlarini birlashtirish uchun muhim rol o’ynagan Jeanna d’Ark kabi taniqli shaxslarning aralashuvi bilan ajralib turdi.
Nomiga qaramay, Yuz yillik urush asr davomida uzluksiz janglardan iborat emas, balki bir qator to’qnashuvlar va vaqti-vaqti bilan tinchlik va sulh muzokaralari davrlaridan iborat edi. Urush rasman 1453 yilda Kastilyon shartnomasi imzolanishi bilan yakunlandi, bu bahsli hududlarning ko’p qismida fransuz nazoratini tasdiqladi va ingliz kuchlarining materik Fransiyadan so’nggi quvib chiqarilishini belglab berdi.
9-fakt: Fransiyada o’rta asr texnologiyasidan foydalanib noldan qurilgan zamonaviy qal’a bor
Gedelon qal’asi Fransiyaning Burgundiya viloyatida joylashgan zamonaviy qal’a bo’lib, o’rta asr qurilish texnikalari va materiallari yordamida qurilgan. Qal’a qurilishi 1997 yilda 13-asrning o’rta asr qal’asini noldan qayta yaratish maqsadida eksperimental arxeologik loyiha sifatida boshlangan.
Gedelondagi quruvchilar va hunarmandlar o’rta asrlarda qo’llaniladigan an’anaviy usullar va asboblardan foydalanadilar, jumladan tosh qazib olish, yog’och ramka qurish, duradgorlik, temirchilik va kulolchilik. Loyihaning maqsadi o’rta asr qurilish usullari, me’morchiligi va kundalik turmushiga tushuncha berish, shuningdek an’anaviy hunarmandchilikni saqlab qolish va targ’ib qilishdir.
Yillar davomida Gedelon qal’asi mashhur sayyohlik joyiga aylandi, qurilish jarayonini ko’rish va o’rta asr tarixi va madaniyati haqida bilim olish uchun butun dunyodan mehmonlarni jalb qildi. Loyiha davom etmoqda, maqsad faqat o’rta asr usullari va materiallaridan foydalangan holda qal’ani tugatishdir.

10-fakt: Kruassanlar Fransiyada paydo bo’lmagani ishonib bo’lmaydi
Kruassanlar fransuz oshxonasi bilan kuchli bog’langan bo’lsa-da, ular Fransiyada paydo bo’lmagan. Ularning kelib chiqishi Avstriyaga borib taqaladi, u erda kipferl deb nomlanuvchi o’xshash pishiriq 13-asrdan beri hujjatlashtirilgan. Bugungi kunda bizga ma’lum bo’lgan qatlamli, sariyog’li zamonaviy kruassan kipferldan ilhomlangan va 19-asrda Fransiyada mashhur bo’lgan deb hisoblanadi.
Ammo baget haqiqatan ham Fransiyada paydo bo’lgan fransuzcha non hisoblanadi. Bagetning aniq kelib chiqishi to’liq aniq emas, lekin uning zamonaviy shaklda 20-asr boshlarida paydo bo’lgani uchun ishoniladi. Bagetning cho’zilgan shakli va qarsildoq qobig’i uni fransuz oshxonasining sevimlisiga aylantirgan, turli qo’shimchalar, masalan pishloq, go’sht mahsulotlari va yog’lar bilan xizmat qilinadi.

Published April 28, 2024 • 12m to read