Fatti mgħaġġla dwar ir-Repubblika Afrikana Ċentrali (RAĊ):
- Popolazzjoni: Madwar 5.4 miljun ruħ.
- Lingwa Uffiċjali: Franċiż.
- Lingwa Oħra: Sango (ukoll lingwa uffiċjali).
- Munita: Frangon CFA Afrikana Ċentrali (XAF).
- Gvern: Repubblika semi-presidenzjali unitarja.
- Reliġjon Ewlenija: Kristjaneżmu (prinċipalment Protestant u Kattoliku Roman), bit-twemmin indiġenu u l-Islam ukoll ipprattikat.
- Ġeografija: Pajjiż mingħajr kost fl-Afrika Ċentrali, imħassar maċ-Ċad fit-tramuntana, is-Sudan fil-grigal ta’ fuq, is-Sudan t’Isfel fil-lvant, ir-Repubblika Demokratika tal-Kongo u r-Repubblika tal-Kongo fin-nofsinhar, u l-Kamerun fil-punent. Il-pajsaġġ jinkludi savannas, foresti tropikali, u xmajjar.
Fatt 1: Ir-Repubblika Afrikana Ċentrali waħda mill-aktar pajjiżi foqra fid-dinja
Tissejjaħ fil-qiegħ f’termini ta’ GDP per capita, bl-aktar figuri riċenti li jpoġġuha taħt $500 kull persuna fis-sena. Ir-rata tal-faqar hija madwar 71%, li jfisser li maġġoranza tal-popolazzjoni tgħix taħt il-linja tal-faqar. L-ekonomija tar-RAĊ hija dipendenti ħafna fuq l-agrikoltura ta’ sussistenza, li timpjega l-maġġoranza tal-forza tax-xogħol tagħha, iżda l-produttività baxxa u l-instabilità jillimitaw it-tkabbir tagħha.
Fatt 2: Ir-RAĊ qed tgħix fi gwerra ċivili issa
Ir-Repubblika Afrikana Ċentrali (RAĊ) esperjenzat instabilità u kunflitt fit-tul, spiss ikkaratterizzat bħala gwerra ċivili kważi kontinwa minn meta kisbet l-indipendenza mill-Franza fl-1960. Minn meta kisbet l-indipendenza, il-pajjiż ra kolp ta’ stat u rewwixti multipli, li ġarrbu ħsara severa lill-governanza u l-iżvilupp.
Kunflitt ċivili ewlieni beda fl-2012, meta koalizzjoni ta’ gruppi ribelli magħrufa bħala s-Séléka ħadet is-setgħa, u werriet lill-President François Bozizé. Dan xegħel vjolenza mal-milizji anti-Balaka, li wasslu għal spostament wiesa’ u kriżi umanitarja. Għalkemm xi ftehim ta’ paċi ġew ippruvati, bħall-Ftehim ta’ Paċi ta’ Khartoum tal-2019, it-tġiba fost diversi gruppi armati kompliet. Fl-2024, il-kunflitt ispostja aktar minn miljun persuna internament u esternament, u kważi nofs il-popolazzjoni tal-pajjiż tiddependi fuq l-assistenza umanitarja biex tilħaq il-ħtiġijiet bażiċi.
Fatt 3: Fl-istess ħin, ir-RAĊ għandha endowments kbar ta’ riżorsi naturali
Ir-Repubblika Afrikana Ċentrali għandha riżorsi naturali sostanzjali, iżda dawn kienu l-aktar sottoutilizzati jew sfruttati b’modi li ma benefiċjawx lill-popolazzjoni ġenerali. Ir-RAĊ hija għanja f’djamanti, deheb, uranju, u injam, u għandha wkoll potenzjal sinifikanti fiż-żejt u l-idroenerġija. Id-djamanti huma speċjalment importanti, u jirrappreżentaw sehem kbir tad-dħul tal-esportazzjoni tar-RAĊ. Madankollu, ħafna mill-tħaffir tad-djamanti huwa artisan u informali, bil-profitti spiss jmorru għal gruppi armati aktar milli jikkontribwixxu għall-ekonomija nazzjonali.
Minkejja dawn ir-riżorsi, il-governanza dgħajfa, il-korruzzjoni, u l-kunflitt kontinwu pprevenu lir-RAĊ milli tkapitalizza kompletament fuq ir-riċċezza naturali tagħha. L-infrastruttura fqira u n-nuqqas ta’ investiment jagħmluha wkoll diffiċli biex tiżviluppa s-setturi tal-tħaffir u l-enerġija b’mod effettiv. Minflok li jakkwistaw l-iżvilupp, ir-riżorsi tar-RAĊ spiss jakkwistaw il-kunflitt, hekk kif gruppi armati differenti jikkompetu għall-kontroll ta’ żoni għanjin b’riżorsi. Dan wassal għal paradoss fejn pajjiż għani b’riżorsi jibqa’ wieħed mill-aktar foqra globalment, bil-potenzjal tiegħu l-aktar mhux realizzat għat-tkabbir u l-istabilità nazzjonali.
Fatt 4: Huwa wieħed mil-lista ta’ pajjiżi li huma assolutament mhux siguri biex iżżurhom
Organizzazzjonijiet bħad-Dipartiment ta’ Stat tal-Istati Uniti u l-Uffiċċju tal-Affarijiet Barranin tar-Renju Unit konsistentement javżaw kontra l-ivvjaġġar kollu lejn ir-RAĊ, u jittrattawha bħala destinazzjoni ta’ riskju għoli minħabba l-kriminalità vjolenti, il-kunflitt armat, u n-nuqqas ta’ governanza affidabbli. Gruppi armati jikkontrollaw sezzjonijiet kbar tal-pajjiż barra l-kapitali, Bangui, u l-iskarramuċċi fost dawn il-gruppi ta’ spiss ipoġġu fil-periklu ċivili.
Qtugħ, serq, u attakki huma komuni, speċjalment f’żoni fejn il-kontroll tal-gvern huwa minimu jew assenti. Anke fil-kapitali, is-sigurtà tista’ tkun mhux prevedibbli. Organizzazzjonijiet ta’ għajnuna u forzi ta’ manteniment tal-paċi mill-Missjoni Integrata Multidimensjonali tal-Istabilizzazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti fir-Repubblika Afrikana Ċentrali (MINUSCA) huma preżenti, iżda ma jistgħux jiggarantixxu s-sigurtà madwar il-pajjiż kollu. Minħabba dawn ir-riskji, ir-RAĊ ġeneralment hija elenkata fost l-aktar destinazzjonijiet ta’ vvjaġġar mhux siguri fid-dinja, bit-turiżmu essenzjalment ineżistenti u infrastruttura estremament limitata biex tappoġġa lil vvjaġġaturi. Jekk vjaġġ għadu ppjanat, iċċekkja jekk għandekx bżonn ta’ Permess Internazzjonali tas-Sewqan fir-RAĊ biex issuq – għalkemm huwa aktar probabbli li jkollok bżonn ta’ gwardji armati.
Fatt 5: Ir-RAĊ għandha żoni kbar mhux imħassra b’bijodiversità għanja
Dawn ir-reġjuni huma magħrufa għall-popolazzjonijiet kbar tal-annimali selvaġġi, inkluż speċijiet Afrikani ikoniċi bħal iljunfanti, il-gorillas, in-nimri, u prijmati varji. Ir-Riżerva Speċjali ta’ Dzanga-Sangha, parti mill-Park Nazzjonali Trinazzjonali ta’ Sangha akbar li jinqasam mal-Kamerun u r-Repubblika tal-Kongo, hija sit tal-Patrimonju Dinji tal-UNESCO li jospita firxa eċċezzjonali ta’ speċijiet. Din iż-żona hija waħda mill-aħħar bastimenti li fadal għall-iljunfanti tal-foresta u l-gorillas tal-punent tal-art baxxa, u hija magħrufa għall-opportunitajiet rari tagħha għall-osservazzjoni tal-annimali selvaġġi.
Il-bijodiversità tal-pajjiż qed tinsab taħt theddida mill-kaċċa illegali, il-qtugħ tal-injam, u l-attivitajiet ta’ tħaffir, spiss immexxi minn regolazzjoni dgħajfa u kunflitt kontinwu. L-isforzi ta’ konservazzjoni kienu sfidanti minħabba r-riskji tas-sigurtà, iżda n-natura remota u mhux żviluppata ta’ ħafna mill-wildness tar-RAĊ għenet biex tippreserva xi wħud mill-ħabitats naturali tagħha. Jekk l-istabilità titjieb, il-bijodiversità tar-RAĊ tista’ toffri potenzjal għall-ekoturiżmu u inizjattivi ta’ konservazzjoni sostenibbli.
Fatt 6: Hemm madwar 80 grupp etniku fil-pajjiż
L-akbar gruppi etniċi jinkludu l-Baya, Banda, Mandjia, Sara, Mboum, M’baka, u Yakoma. Il-Baya u l-Banda huma l-aktar numerużi, u jagħmlu sezzjonijiet sinifikanti tal-popolazzjoni. Kull grupp għandu l-lingwi, il-kostumi, u t-tradizzjonijiet tiegħu, bis-Sango u l-Franċiż li jaqdu bħala l-lingwi uffiċjali tal-pajjiż biex jgħaqqdu l-komunikazzjoni fost il-gruppi.
Id-diversità etnika fir-RAĊ hija sors ta’ għana kulturali, iżda kienet ukoll fattur fit-tensjonijiet soċjali u politiċi, speċjalment meta gruppi politiċi jalinjaw fuq linji etniċi. Dawn it-tensjonijiet xi kultant ġew sfruttati minn gruppi armati u mexxejja politiċi, li aggravaw id-diviżjonijiet.
Fatt 7: L-ogħla punt tal-pajjiż huwa biss 1410 metri
L-ogħla punt fir-Repubblika Afrikana Ċentrali huwa Mount Ngaoui, li jasalul-elevazzjoni ta’ madwar 1,410 metru (4,626 pied). Jinsab mal-fruntiera mal-Kamerun fil-majjistral tal-pajjiż, Mount Ngaoui huwa parti minn medda ta’ għoljiet li jifformaw fruntiera naturali bejn iż-żewġ pajjiżi. Għalkemm mhux eċċezzjonalment għoli meta mqabbel ma’ medied tal-muntanji Afrikani oħra, huwa l-ogħla qċaħa fir-RAĊ. It-terren tar-RAĊ huwa ġeneralment magħmul minn platiji u muntanji baxxi, bil-ħafna mill-art li toqgħod bejn 600 u 900 metru fl-elevazzjoni.
Fatt 8: Ir-RAĊ hija d-dar tal-poplu indiġenu Pigmej
Ir-Repubblika Afrikana Ċentrali hija d-dar ta’ gruppi indiġeni Pigmej, bħall-Aka, li huma magħrufa għall-qgħad qasir tagħhom. Dawn il-komunitajiet prinċipalment joqgħodu fil-foresti tropikali densi tal-majjistral tar-RAĊ u għandhom kultura distinta ċentrata fuq il-kaċċa, il-ġbir, u konnessjoni qrib mal-ambjent tal-foresta. Il-qgħad medju tal-adulti fost ħafna gruppi Pigmej huwa taħt 150 ċentimetru (madwar 4 pied u 11 pulzier), karatteristika spiss attribwita għal fatturi ġenetiċi u ambjentali li jaqblu għall-istil ta’ ħajja tal-foresta tagħhom.
Il-poplu Aka, bħal gruppi Pigmej oħra fl-Afrika Ċentrali, tradizzjonalment ipprattikaw stil ta’ ħajja semi-nomadiku, u jiddependu fuq għarfien fond tal-foresta għas-sopravivenza, inkluż il-kaċċa bin-nieles u l-ġbir ta’ pjanti selvaġġi u għasel.
Fatt 9: Ix-xmajjar tar-RAĊ huma numerużi u għandhom potenzjal għall-iżvilupp ta’ idroenerġija
Il-pajjiż għandu netwerk dens ta’ xmajjar, b’potenzjal sinifikanti ta’ idroenerġija, għalkemm ħafna minnu għadu mhux żviluppat. Ix-xmajjar tal-pajjiż, inkluż l-Ubangi, is-Sangha, u l-Kotto, huma parti mill-Baċin tar-Xmara tal-Kongo l-akbar u jipprovdu sorsi ta’ ilma naturali madwar ir-RAĊ kollha. Minħabba n-nuqqas ta’ aċċess għall-elettriku affidabbli—attwalment, inqas minn 15% tal-popolazzjoni għandha aċċess għall-enerġija, u f’żoni rurali, din ir-rata hija taħt 5%—li jintużaw dawn ix-xmajjar għall-idroenerġija jista’ jtejjeb ħafna d-disponibbiltà tal-enerġija.
Fatt 10: Ir-RAĊ għandha waħda mill-aktar aspettattivi ta’ ħajja baxxi fid-dinja
Ir-Repubblika Afrikana Ċentrali għandha waħda mill-aktar aspettattivi ta’ ħajja baxxi fid-dinja, li bħalissa hija stmata li tkun madwar 53 sena. Dan l-aspettattiva ta’ ħajja baxxa hija attribwita għal diversi fatturi, inkluż il-kunflitt kontinwu, l-infrastruttura fqira tal-kura tas-saħħa, rati għoljin ta’ mard infettiv, malnutrizzjoni, u aċċess limitat għal ilma nadif u servizzi sanitarji.
Il-pajjiż jiffaċċja sfidi sinifikanti tas-saħħa, inkluż mard bħall-malarja, HIV/AIDS, tuberkulożi, u mard ieħor li jista’ jiġi evitat. Barra minn hekk, ir-rati ta’ mortalità materna u tat-trabi huma allarmantement għoljin, aggravati minn servizzi inadequati tal-kura tas-saħħa u aċċess limitat għal persunal mediku espert.
Published November 02, 2024 • 9m to read
