Қазақстан туралы 10 қызықты факт

Қазақстан туралы жылдам фактілер:

• Халық саны: Шамамен 18,8 миллион адам.
• Ресми тіл: Қазақ тілі.
• Астанасы: Астана.
• Валютасы: Қазақстандық теңге.
• Үкімет: Президенттік жүйесі бар республика.
• Негізгі дін: Ислам.
• География: Әлемдегі ең үлкен теңізге шықпайтын ел, Ресей, Қытай, Қырғызстан, Өзбекстан және Түркменстанмен шектеседі.

1-факт: Қазақстанның ең ұзын құрлық шекарасы бар

Қазақстан-Ресей шекарасы әлемдегі екі ел арасындағы ең ұзын құрлық шекарасы болып табылады, ұзындығы шамамен 7644 километр (4750 миля) құрайды. Бұл ауқымды шекара жазықтар, таулар және шөлдерді қоса алғанда, әртүрлі жер бедерінен өтеді, бұл аймақтың географиялық әртүрлілігін көрсетеді. Ол маңызды геосаяси шекара болып табылады, Қазақстан мен Ресей арасындағы сауда, мәдени алмасу және дипломатиялық қарым-қатынасты қалыптастырады.

2-факт: Астана астанасы қазақ тілінде астана дегенді білдіреді

Астана атауы қазақ тілінде “астана” дегенді білдіреді. Ол 1997 жылы Алматының орнына Қазақстанның астанасы болып таңдалды және 2019 жылы елдің бірінші президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың құрметіне Нұр-Сұлтан деп ресми түрде қайта аталды. Оның биліктен кетуінен кейін қалаға қайтадан Астана атауы берілді. Астана елдегі екінші ең көп тұрғыны бар қала болып табылады және Қазақстанның саяси, мәдени және экономикалық орталығы ретінде қызмет етеді, заманауи сәулет пен инфрақұрылымды көрсетеді және ұлттың болашаққа деген ұмтылысын көрсетеді.

3-факт: Қазақстанда Байқоңыр ғарыш айлағы орналасқан

Қазақстанда әлемдегі бірінші және ең үлкен жұмыс істеп тұрған ғарыш ұшыру нысанасы Байқоңыр ғарыш айлағы орналасқан. Дәл Байқоңырдан кеңестік ғарышкер Юрий Гагарин 1961 жылдың 12 сәуірінде тарихи бірінші адамның ғарыш ұшуын жасады. Гагариннің саяхаты ғарыш зерттеулеріндегі монументалды жетістік болды және Байқоңырдың ғарыш ұшу тарихындағы маңыздылығын нығайтты. Бүгінде Байқоңыр ғарыш миссияларының маңызды орталығы болып қала береді, Халықаралық ғарыш станциясына (ХҒС) экипажды миссиялар мен әртүрлі серіктер ұшыруының негізгі ұшыру алаңы ретінде қызмет етеді.

4-факт: Қазақстан дала түркі тілді тайпалардың жері

Қазақстанның тарихы мен демографиясы арқылы қалыптасқан әртүрлі мәдени ландшафты бар. Тарихи тұрғыдан ол көшпелі түркі тілді тайпалармен мекендетілген, кең далалар олардың дәстүрлі отаны болып қызмет етті. Орыс билігінде және кейіннен Кеңес Одағының құрамында болған кезде Қазақстан маңызды демографиялық өзгерістерді басынан өткерді, оның ішінде Кеңес республикаларының әртүрлі этникалық топтарының ағылуын қоса.

Бүгінде Қазақстанда 120-дан астам этникалық топ тұрады, олар мәдениеттер, тілдер мен дәстүрлердің бай кілемін білдіреді. Қазақтар көпшілік этникалық топты құраса, орыстар, өзбектер, украиндар, ұйғырлар, немістер және басқалары маңызды азшылық халықтарына жатады.

5-факт: Қазақтардың жылқыға деген көзқарасы ерекше

Жылқылар қазақ қоғамында ерекше маңызға ие, олар күш, бостандық және көшпелі дәстүрді білдіреді. Тарихи тұрғыдан жылқылар көшпелі қазақтар үшін қажетті серіктестер болды, олар Орталық Азияның кең далаларында көлік, азық-түлік және серіктестік қамтамасыз етті.

Жылқы еті және жылқы сүтінен жасалған дәстүрлі сусын, “қымыз” деп аталатын, қазақ ас мәдениеті мен мәдениетінің ажырамас бөліктері болып табылады. Жылқы еті көбінесе “бешбармақ” сияқты әртүрлі ас-тағамдарда тұтынылады, бұл кеспе үстіне қойылған пісірілген жылқы етінен тұратын дәстүрлі қазақ тағамы. Қымыз – бие сүтін ашытып жасалған ашытылған сүт өнімі және ол Қазақстандағы қонақжайлылық пен көшпелі мұраның символы ретінде мәдени маңыздылыққа ие. Жылқы еті де, қымыз да қазақ аспазшылық дәстүрлерінің қадірлі элементтері болып табылады, олар елдің көшпелі өткенін және табиғи ортамен терең байланысын көрсетеді.

6-факт: Қазақстан ең үлкен теңізге шықпайтын ел

Қазақстан әлемдегі ең үлкен теңізге шықпайтын ел болып табылады. Орталық Азияда орналасқан ол шамамен 2,7 миллион шаршы километр (1,05 миллион шаршы миля) ауқымды аумақты қамтиды. Мұхитқа тікелей шығуы болмаса да, Қазақстан далалар, шөлдер, таулар мен көлдерді қоса алғанда, әртүрлі ландшафттармен мақтана алады, бұл оны Еуразия жүрегіндегі географиялық түрде әртүрлі және стратегиялық маңызды ұлт етеді.

7-факт: Қазақстанда ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұра ескерткіштері бар

Шығыс пен Батысты байланыстыратын ежелгі сауда жолдарының желісі болған Жібек жолы Қазақстан арқылы өтті. Елдің Орталық Азиядағы стратегиялық орналасуы оны Жібек жолының маңызды орталығына айналдырды, бұл ғасырлар бойы өркениеттер арасындағы сауда мен мәдени алмасуды жеңілдетті.

Мұнда баратын көптеген жерлер бар. Бірақ осы үшеуін негізгі ретінде қарастыруға болады:

1. Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесі: Бұл сәулет шедеврі XII ғасырдағы суфи ақын және философ Қожа Ахмет Ясауиға арналған. Түркістан қаласында орналасқан кесене өзінің керемет көгілдір күмбезі және күрделі кафель жұмысымен танымал, Темір дәуірі сәулетінің шедеврін білдіреді. Ол мұсылмандар үшін маңызды зиярат орны болып қызмет етеді және Қазақстанның бай мәдени және рухани мұрасын көрсетеді.
2. Тамғалының археологиялық ландшафтындағы петроглифтер: Тамғалы шатқалында орналасқан бұл алаңда қола дәуіріне жететін мыңдаған петроглифтер бар. Петроглифтер күнделікті өмір, рәсімдер мен жануарларды бейнелейді, аймақты мекендеген ежелгі мәдениеттер туралы құнды түсініктер береді. Аланг маңызды археологиялық және мәдени қазына болып табылады, Қазақстанның тарихқа дейінгі өткеніне көз жүгіртуге мүмкіндік береді.
3. Сарыарқа – Солтүстік Қазақстанның далалары мен көлдері: Бұл ЮНЕСКО алаңы солтүстік Қазақстанның кең дала және көл экожүйелерін қамтиды. Ол көші-қон құстарының көптеген түрлері үшін маңызды мекендей болып қызмет етеді және флора мен фаунаның бай биоәртүрлілігін қолдайды. Ландшафт кең шөптесін жерлер, батпақты жерлер және тұзды көлдермен сипатталады, аймақтың бірегей табиғи мұрасын көрсетеді. Алаңның сондай-ақ мәдени маңыздылығы бар, өйткені ол ғасырлар бойы көшпелі халықтармен мекендетілген.

Ескерту: Егер елге баруды жоспарласаңыз, Қазақстанда Халықаралық жүргізуші куәлігінің көлік жүргізу үшін қажет екенін тексеріңіз.

8-факт: Ең солтүстіктегі фламинго ұялау орны Қазақстанда

Орталық Қазақстанда орналасқан Теңіз-Қорғалжын көлдер жүйесі. ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұра алаңы ретінде белгіленген бұл аймақ 36 000-ға дейін фламингоны қоса алғанда, көші-қон құстары үшін маңызды көбею алаңы және тоқтау орны болып қызмет ететін маңызды сулы алқап мекенорны болып табылады.

Көбею мезгілінде мыңдаған үлкен фламинго (Phoenicopterus roseus) балапандарын өсіру үшін Теңіз-Қорғалжын көлдер жүйесіне ұшып келеді. Таяз сулар мен мол азық көздері осы сымбатты құстар үшін мінсіз мекенорнын жасайды.

9-факт: Қазақстанда тұщы және тұзды болып келетін көл бар

Қазақстанның оңтүстік-шығысында орналасқан Балқаш көлі. Балқаш көлі Орталық Азиядағы ең үлкен көлдердің бірі болып табылады және тұщы және тұзды бөліктері бар ерекшелігімен танымал.

Балқаш көлінің шығыс бөлігі Іле өзенін қоса алғанда, әртүрлі өзендер мен ағындармен қоректенетін тұщы су болып табылады. Бұл тұщы су бөлігі әртүрлі су өмірін қолдайды және балықтар, құстар және басқа жабайы табиғат үшін маңызды мекендей болып қызмет етеді.

Керісінше, Балқаш көлінің батыс бөлігі тұщы су көздерінен ағынның болмауына байланысты жоғары тұздылық деңгейімен тұзды болып табылады. Көлдің бұл тұзды бөлігі таяз ішкі теңізге ұқсас және тұзды ортаға бейімделген флора мен фаунаның әртүрлі түрлерін қолдайды.

10-факт: Қазақстанда негізінен өткір континенталды климат

Қазақстан өз аумағының көп бөлігінде негізінен өткір континенталды климатты басынан өткереді. Климаттың бұл түрі ыстық жаз және суық қыспен, мезгілдер арасында және күн мен түн арасында айтарлықтай температура ауытқуларымен сипатталады.

Жаз айларында температура жоғары деңгейге көтеріледі, көбінесе 30°C (86°F) асып, тіпті кейбір аймақтарда, әсіресе елдің оңтүстік бөліктерінде 40°C (104°F) жетеді. Керісінше, қыс әдетте суық болады, температура мұзбен төмендейді, көбінесе -20°C (-4°F) – тан -40°C (-40°F) дейін ауытқиды. Қатты қар жауу кең таралған, әсіресе солтүстік және орталық Қазақстанда.

Қазақстандағы континенталды климат сондай-ақ күшті желдер, шаң дауылдары және жылдам температура өзгерістері сияқты айырықша климаттық құбылыстарды тудырады. Бұл климаттық жағдайлар ауыл шаруашылығы, көлік және қалалық инфрақұрылымды жоспарлауды қоса алғанда, Қазақстандағы өмірдің әртүрлі аспектілеrine айтарлықтай әсер етеді.