1. Homepage
  2.  / 
  3. Blog
  4.  / 
  5. Iordaniya haqida 10 qiziqarli fakt
Iordaniya haqida 10 qiziqarli fakt

Iordaniya haqida 10 qiziqarli fakt

Iordaniya haqida qisqacha ma’lumotlar:

  • Aholi soni: Taxminan 10 million kishi.
  • Poytaxti: Amman.
  • Eng katta shahri: Amman.
  • Rasmiy tili: Arab tili.
  • Boshqa tillar: Ingliz tili keng tarqalgan va biznes hamda ta’limda qo’llaniladi.
  • Valyutasi: Iordaniya dinori (JOD).
  • Hukumati: Unitar parlamentar konstitutsiyaviy monarxiya.
  • Asosiy dini: Islom, asosan sunniy.
  • Geografiyasi: Yaqin Sharqda joylashgan, janub va sharqda Saudiya Arabistoni, shimoli-sharqda Iroq, shimolda Suriya, g’arbda Isroil va G’arbiy Sohil bilan chegaradosh.

1-fakt: Iordaniya mamlakatining nomi Bibliyadan olingan daryo bilan bog’liq

Iordaniya daryosi mintaqa orqali oqib, turli bibliyadagi hikoyalarda chegara va markaziy nuqta vazifasini bajaradi.

Ibroniy tilida “Iordaniya” nomi “yarad” ildiz so’zidan kelib chiqqan bo’lib, bu “pastga tushish” yoki “oqib tushish” ma’nosini anglatadi. Bu nom daryoning shimoldagi Galilaya dengizidan janubdagi O’lik dengizgacha, Iordaniya yoriq vodiysi orqali oqib tushishini aks ettiradi.

Iordaniya daryosi Bibliyadagi bir nechta asosiy voqealar va shaxslar bilan chambarchas bog’liq. Bu yer Yahyo Cho’mdiruvchi Iso Masihni suvga cho’mdirgan joy sifatida mashhur. Bundan tashqari, Yashua rahbarligidagi isroilliklar tomonidan Iordaniya daryosini kesib o’tish ularning Misrdan hijratdan keyin Va’da qilingan yerga kirishini belgilagan.

High ContrastCC BY 3.0 DE, Wikimedia Commons orqali

2-fakt: Iordaniyadagi O’lik dengizi er yuzidagi eng past joy

Iordaniya va Isroil chegarasida joylashgan O’lik dengizi Yer yuzasidagi eng past joy sifatida mashhur. U dengiz sathidan taxminan 430 metr (1,411 fut) pastda joylashgan bo’lib, bu quruqlikdagi eng past balandlik hisoblanadi. Bu noyob geografik xususiyat O’lik dengizining ajoyib sho’rlanishiga hissa qo’shadi, bu esa dunyo okeanlaridagidan taxminan o’n baravar yuqori. Yuqori tuz miqdori odamlarga uning suvlarida osongina suzishga imkon beradi, bu mintaqaga tashrif buyuruvchilar uchun o’ziga xos tajriba hisoblanadi.

3-fakt: Iordaniya poytaxti dunyodagi eng qadimiy shaharlardan biri

Iordaniya poytaxti Amman haqiqatan ham dunyodagi eng qadimiy doimiy yashash joylaridan biri bo’lib, uning tarixi bir necha ming yilga borib taqaladi. Yunoncha-Rim davrida “Filadelfiya” nomi bilan tanilgan Amman strategik joylashuvi uning tarix davomida uzoq umr ko’rishi va ahamiyatiga yordam bergan.

Arxeologik dalillar hozirgi Amman hududida aholi punktlari neolit davrigacha (mil. av. 7000-5000) borgani ko’rsatadi. Shaharning ahamiyati bronza va temir davrlarida oshgan, o’sha paytda u “Rabbath Ammon” nomi bilan tanilgan va Ammon qirolligining poytaxti bo’lgan.

Yunonlar, rimliklar va vizantiyaliklar kabi turli hukmdorlar ostida Amman qadimiy savdo yo’llari bo’ylab strategik joylashuvi tufayli muhim mintaqaviy markaz sifatida gullab-yashnashda davom etgan. Aynan Rim davrida shahar Ptolemeylar Misrining hukmdori Filadelf sharafiga rasman Filadelfiya deb nomlangan.

Elias Rovielo, (CC BY-NC-SA 2.0)

4-fakt: Iordaniyada ko’plab arxeologik yodgorliklar mavjud

Iordaniya mintaqasi tarix davomida bu hududda yashagan turli imperiyalar va tsivilizatsiyalarning guvohlik beradigan arxeologik yodgorliklarga boy. Bu yodgorliklar turli davrlarni qamrab oladi va Iordaniyaning qadimgi dunyodagi strategik joylashuvining madaniy, diniy va siyosiy ahamiyatini aks ettiradi.

Iordaniyadagi ba’zi e’tiborga molik arxeologik nuqtalar quyidagilardir:

  1. Petra: “Pushti shahar” nomi bilan tanilgan Petra YuNESKOning Jahon merosi ob’ekti va Iordaniyaning eng mashhur arxeologik mo’jizalaridan biridir. Mil. av. 300-yillarda nabateylar tomonidan qurilgan Petra ajoyib toshdan o’yilgan me’morchilikka ega va yirik savdo markazi hamda karbon shahri vazifasini bajargan.
  2. Jerash: Amman shimolida joylashgan Jerash juda yaxshi saqlanib qolgan yunon-rim shahridir. U Rim davrida gullab-yashnagin va ma’badlar, teatrlar va ustunli ko’chalar kabi ta’sirchan xarobalarni o’z ichiga oladi.
  3. Amman qal’asi: Amman markazida joylashgan Qal’a bronza davrigacha boradigan yashash dalillari mavjud qadimiy joy. Unda rim, vizantiya va umaviy davrlari xarobalari mavjud.
  4. Umm Qays (Gadara): Shimoliy Iordaniyadagi bu arxeologik yodgorlik Galilaya dengizi va Golan tepaliklariga qaragan. Bu Galilaya dengizi va Golan tepaliklarining ajoyib manzaralari va yaxshi saqlanib qolgan xarobalari bilan tanilgan qadimiy yunon-rim shahri edi.
  5. Qasr Amra: Cho’l qal’asi va YuNESKOning Jahon merosi ob’ekti, Qasr Amra erta islom davriga (8-asr) tegishli. U kundalik hayot va afsonaviy qahramonlarni tasvirlaydigan yaxshi saqlanib qolgan freskalar bilan mashhur.
  6. Madaba: Vizantiya davridagi mozaikalari, ayniqsa 6-asrda Muqaddas yerni tasvirlaydigan mashhur Madaba xaritasi bilan tanilgan.

Eslatma: Tarixiy joylarni mustaqil sayohat qilishni rejalashtirganingizda, avtomobil ijaraga olish va haydash uchun Iordaniyada Xalqaro Haydovchilik Guvohnomasi kerakligini tekshiring.

5-fakt: Iordaniyada deyarli o’rmonlar yo’q, hududning 2% dan kam qismi

Iordaniya asosan qurg’oqchil bo’lib, cho’l landshaftlari bilan tavsiflanadi, bu mamlakatda o’rmonlarning mavjudligini cheklaydi. Iordaniya hududining 2% dan kam qismi o’rmonlar yoki o’rmonzorlar bilan qoplangan. O’rmonzorlarning bu kamyobligi asosan mamlakatning qurg’oqchil iqlimi, cheklangan yog’ingarchilik va yuqori bug’lanish tezligi bilan bog’liq bo’lib, bu daraxtlarning o’sishi va o’simliklar uchun jiddiy qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi.

Iordaniyaning tabiiy o’simliklarining ko’p qismi qurg’oqchilik sharoitlariga moslashgan quruqchilikka chidamli butalar, o’tlar va cho’l o’simliklaridan iborat. Bu o’simliklar tuproqni barqarorlashtirishda, eroziyani oldini olishda va cho’l muhitida mahalliy yovvoyi tabiatni qo’llab-quvvatlashda hal qiluvchi rol o’ynaydi.

Daniel CaseCC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons orqali

6-fakt: Yaqin Sharq neftga boy, lekin Iordaniya emas

Yaqin Sharq mintaqasi o’zining keng neft zahiralari bilan mashhur bo’lib, bu global energiya bozorlariga va geosiyosiy dinamikaga sezilarli ta’sir ko’rsatgan. Saudiya Arabistoni, Iroq, Eron, Quvayt va Birlashgan Arab Amirliklari kabi mamlakatlar dunyodagi eng yirik neft ishlab chiqaruvchi va eksport qiluvchi davlatlar hisoblanadi.

Biroq, neft resurslari haqida gap borganda, Iordaniya Yaqin Sharqda istisno hisoblanadi. Neftga boy qo’shnilaridan farqli o’laroq, Iordaniya cheklangan neft zahiralari va ishlab chiqarish imkoniyatlariga ega. Mamlakatning geologik tuzilishi mintaqaning boshqa qismlariga nisbatan sezilarli miqdorda neft bermagan. Natijada, Iordaniya o’zining energiya ehtiyojlarini qondirish va iqtisodiyotini ta’minlash uchun import qilinadigan neft va tabiiy gazga katta darajada tayanadi.

7-fakt: Iordaniya qayta tiklanadigan energiyani joriy etishda katta muvaffaqiyatlarga erishgan

Neft kabi cheklangan tabiiy resurslarga qaramay, Iordaniya energiya xavfsizligini kuchaytirish, importga bog’liqlikni kamaytirish va atrof-muhitga ta’sirni kamaytirish uchun qayta tiklanadigan energiyaga ustuvor ahamiyat bergan.

Iordaniyaning qayta tiklanadigan energiya sektoridagi asosiy ishlanmalari quyidagilardir:

  • Quyosh energiyasi: Iordaniya mo’l-ko’l quyosh resurslariga ega bo’lib, quyosh energiyasini qayta tiklanadigan energiya strategiyasining asosiy yo’nalishi qiladi. Mamlakat bir nechta yirik quyosh loyihalarini amalga oshirgan, shu jumladan Ma’an quyosh elektr stantsiyasi va Quveyra quyosh elektr stantsiyasi, ular qayta tiklanadigan energiya quvvatiga hissa qo’shadi.
  • Shamol energiyasi: Shamol energiyasi ham Iordaniyada, ayniqsa qulay shamol sharoitlariga ega hududlarda kuchayib bormoqda. Masalan, Tafila shamol fermasi Iordaniyaning birinchi kommunal miqyosidagi shamol fermasi bo’lib, mamlakatning qayta tiklanadigan energiya portfeliga sezilarli quvvat qo’shgan.
Chumash11CC BY 4.0, Wikimedia Commons orqali

8-fakt: Qadimiy Rim shahri Jerash Italiyadan tashqaridagi eng yaxshi saqlanib qolganlardan biri

Iordaniyadagi qadimiy Rim shahri Jerash Italiyadan tashqarida Rim tsivilizatsiyasining abadiy merosining guvohi hisoblanadi. Uning ajoyib darajada yaxshi saqlanib qolgan xarobalari Rim imperiyasi davrida gullab-yashnagan viloyat shahrining ulug’vorligi va shahar rejalashtirishi haqida yorqin tasavvur beradi. Jerashning me’moriy go’zalligi ustunli ko’chalar, ma’badlar, teatrlar va ommaviy maydonlarni o’z ichiga oladi, bularning barchasi Rim shahar dizayni uchun odatiy bo’lgan panjara shaklidagi tartibda puxta joylashtirilgan.

Jerashning eng belgilovchi xususiyatlaridan biri Ion ustunlari bilan o’ralgan va tosh bilan qoplangan keng jamoat maydoni bo’lgan Oval Plaza hisoblanadi. Bu maydon fuqarolik va tijorat faoliyatining jonli markaziydi, savdogarlar, ijrochilar va kundalik hayot bilan band bo’lgan fuqarolar bilan gavjum edi. Yaqin atrofda, ajoyib akustikasi va 3000 gacha tomoshabinni sig’dira oladigan o’rindiq joylari bilan mashhur Janubiy teatr teatr spektakllari va madaniy tadbirlarni o’tkazib, shaharning madaniy boyligi va ko’ngilochaligini namoyish etgan.

9-fakt: Iordaniya Aqaba ko’rfazi orqali Qizil dengizga kirish imkoniyatiga ega

Aqaba ko’rfazi Sinay yarim oroli (Misr) va Arab yarim oroli (Saudiya Arabistoni va Iordaniya) o’rtasida joylashgan Qizil dengizning shimoli-sharqiy kengaytmasi hisoblanadi. Iordaniyaning yagona qirg’oq chizig’i Aqaba ko’rfazining shimoliy qirg’ogi bo’ylab joylashgan bo’lib, u yerda Aqaba port shahri joylashgan.

Aqaba Iordaniyaning Qizil dengiz mintaqasiga asosiy dengiz darvozasi vazifasini bajaradi. Bu Iordaniya savdosi va turizmi uchun strategik ahamiyatga ega bo’lib, xalqaro yuk tashish yo’llariga kirish imkoniyatini beradi va Qizil dengiz qirg’ogi bo’ylab yuk tashish, baliqchilik va turizm bilan bog’liq iqtisodiy faoliyatni osonlashtiradi.

I, Aviad2001CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons orqali

10-fakt: Iordaniyada ko’plab filmlar suratga olingan

Iordaniyada suratga olingan eng mashhur filmlardan biri “Arabistonlik Lorens” (1962) bo’lib, u o’zining epik sahnalari uchun Vadi Rum’ning ajoyib cho’l landshaftlaridan foydalangan. Vadi Rum’ning ramziy qizil qum tepaliklari va tosh shakllanishlari o’shandan beri boshqa ko’plab filmlarda namoyish etilgan, jumladan “Marslik” (2015), “Transformerlar: Qasoskorlarning qaytishi” (2009) va “Yolg’onchi: Yulduzlar urushi hikoyasi” (2016).

Bundan tashqari, qadimiy Petra shahri mashhur suratga olish joyi bo’lgan. Uning ta’sirchan toshdan o’yilgan me’morchiligi, shu jumladan ramziy Xazina (Al-Xazneh), “Indiana Jons va oxirgi salib yurishi” (1989) va “Mumiya qaytadi” (2001) kabi filmlarda namoyish etilgan.

Iordaniyada suratga olingan boshqa filmlar qatoriga haqiqiy voqealarga asoslangan “Qizil dengiz sho’ng’in kurortu” (2019), qirg’oq shahri Aqaba va uning atrofidagi suvlarni ishlatgan, va mamlakatning turli joylarida suratga olingan “Va’da qilingan yer” (2012) kiradi.

Apply
Please type your email in the field below and click "Subscribe"
Subscribe and get full instructions about the obtaining and using of International Driving License, as well as advice for drivers abroad