10 Fatti Interessanti dwar l-Iraq

Fatti mgħaġla dwar l-Iraq:

• Popolazzjoni: Madwar 41 miljun ruħ.
• Kapitali: Baghdad.
• Lingwi Uffiċjali: Għarbi u Kurdu.
• Lingwi Oħra: Assirjan Neo-Aramajk, Turkmen, u oħrajn huma mitkellma minn komunitajiet minoritarji.
• Munita: Dinar Iraqi (IQD).
• Gvern: Repubblika parlamentari federali.
• Reliġjon Prinċipali: Islam, prinċipalment Shia u Sunni.
• Ġeografija: Jinsab fil-Lvant Nofsani, imdawwar mit-Turkija fit-tramuntana, l-Iran fil-lvant, il-Kuwajt fil-lvant t’isfel, l-Għarabja Sawdita fin-nofsinhar, il-Ġordanja fil-punent t’isfel, u s-Sirja fil-punent.

Fatt 1: L-Iraq huwa żona ta’ ċivilizzazzjonijiet antiki

L-Iraq huwa għadira ta’ ċivilizzazzjonijiet antiki, dar ta’ xi wħud mill-aktar kultturi bikrija u influwenti fl-istorja tal-bniedem. Magħruf storikament bħala Mesopotamja, li tfisser “l-art bejn in-nehriet” (li tirreferi għat-Tigris u l-Euphrates), din ir-reġjun rat it-telgħa ta’ ħafna ċivilizzazzjonijiet qawwija li poġġew il-pedamenti għal ħafna aspetti tas-soċjetà moderna.

• Sumerjani: Is-Sumerjani huma kkreditati bi ħolqien waħda mill-ewwel ċivilizzazzjonijiet urbani fid-dinja madwar 4500 Q.K. Huma żviluppaw il-kitba cuneiform, waħda mill-ewwel sistemi ta’ kitba magħrufa, li użaw għar-reġistrazzjoni, letteratura, u skopijiet amministrattivi. Is-Sumerjani għamlu wkoll avvanzi sinifikanti fil-matematika, astronomija, u arkitettura, billi ż-ziggurats tagħhom jaqdu bħala eżempji impressjonanti tal-ħila tal-inġinerija tagħhom.
• Akkadiani: Wara s-Sumerjani, l-Imperu Akkadian ħareġ taħt it-tmexxija ta’ Sargon ta’ Akkad madwar 2334 Q.K. Dan kien wieħed mill-ewwel imperji fl-istorja, ikkaratterizzat minn gvern ċentralizzat u armata permanenti. L-Akkadiani komplew it-tradizzjoni Sumerja tal-kitba u għamlu l-kontribuzzjonijiet tagħhom stess għall-kultura Mesopotamjana.
• Babilonjani: Iċ-ċivilizzazzjoni Babilonja, partikolarment taħt ir-Re Hammurabi (madwar 1792-1750 Q.K.), hija magħrufa għall-Kodiċi ta’ Hammurabi, wieħed mill-ewwel u l-aktar kodiċijiet legali kompluti bil-miktub. Babilonja nnifisha saret ċentru kulturali u ekonomiku prinċipali, bil-Ġnajn Midfuna tagħha aktar tard jiġu magħduda fost is-Seba’ Għaġajeb tad-Dinja Antika.
• Assirjani: L-Imperu Assirjan, magħruf għall-ħila militari u l-effiċjenza amministrattiva tiegħu, ikkontrollat territorju vast mill-25 seklu Q.K. sas-7 seklu Q.K. L-Assirjani bnew sistemi estensivi tat-toroq u żviluppaw servizz postali, li kkontribwixxa għall-koeżjoni u l-istabbiltà tal-imperu tagħhom. Il-bliet kapitali ta’ Ashur u Nineveh kienu ċentri sinifikanti ta’ poter u kultura.
• Ċivilizzazzjonijiet Oħra: L-Iraq jinkludi wkoll is-siti ta’ ċivilizzazzjonijiet antiki oħra bħall-Kaldeani, li revitalizzaw Babilonja fis-7 u 6 sekli Q.K., u l-Parthians u Sassanids, li aktar tard ħakmu r-reġjun u kkontribwixxa għat-tessut għani tal-istorja tiegħu.

Fatt 2: L-Iraq bħalissa mhux sikur biex jiġi żjarat

L-Iraq bħalissa huwa kkunsidrat bħala mhux sikur għat-turisti minħabba tħassib ta’ sigurtà kontinwu, inkluż il-preżenza ta’ ISIS (Stat Islamiku tal-Iraq u s-Sirja). Minkejja l-isforzi mill-gvern Iraqi u l-forzi internazzjonali biex jiġġieldu u jnaqqsu l-influwenza ta’ ISIS, il-grupp kompla jwettaq attakki u jżomm blokkok ta’ kontroll f’ċerti żoni. Din l-instabbiltà, flimkien ma’ sfidi oħra ta’ sigurtà, tagħmel l-ivvjaġġar lejn l-Iraq riskjuż għall-barranin. Gvernijiet madwar id-dinja tipikament jagħtu parir liċ-ċittadini tagħhom biex jevitaw ivvjaġġar mhux essenzjali lejn l-Iraq minħabba dawn il-perikli.

Madankollu, l-Iraq għadu jiġi żjarat għal raġunijiet varji, biex jikkonforma mar-regoli għal parti mill-barranin jeħtieġ Liċenzja Internazzjonali tas-Sewqan fl-Iraq, kif ukoll assigurazzjoni tas-saħħa. Iċċekkja mal-Ministeru tal-Affarijiet Barranin għal gwidi u regoli għaż-żjara tal-pajjiż.

Fatt 3: Il-kitba oriġinat fl-Iraq

L-aktar forma ta’ kitba antika magħrufa, cuneiform, ġiet żviluppata mis-Sumerjani tal-Mesopotamja antika madwar 3200 Q.K. Dan is-sistema ta’ kitba ħarġet bħala mezz biex jinżammu rekords u jiġu mmaniġġjati l-kumplessitajiet ta’ soċjetà dejjem aktar urbana u burokratika.

Cuneiform bdiet bħala serje ta’ pittogrammi, li jirrappreżentaw oġġetti u ideat, li kienu nqixxu fuq pilloli ta’ tafal billi użaw stilu ta’ qasab. Maż-żmien, dawn il-pittogrammi evolverew f’simboli aktar astratti, li jirrappreżentaw ħsejjes u sillabi, li jippermettu r-reġistrazzjoni ta’ firxa aktar wiesgħa ta’ informazzjoni, inkluż kodiċijiet legali, letteratura, u dokumenti amministrattivi.

Waħda mill-aktar biċċiet letteratura famużi minn dan il-perjodu hija l-“Epika ta’ Gilgamesh”, xogħol poetiku li jesplora temi ta’ eroiżmu, ħbiberija, u t-tfittxija għall-immortalità.

Fatt 4: L-Iraq huwa ħafna għani fiż-żejt

Huwa għandu l-ħames l-akbar riżervi ta’ żejt ipprovati globalment, stmati madwar 145 biljun barili. Din ir-riżorsa naturali abbundanti kienet l-pedament tal-ekonomija tal-Iraq, tikkontribwixxi b’mod sinifikanti għall-GDP u d-dħul tal-gvern tiegħu.

Il-ġebel prinċipali taż-żejt tal-pajjiż jinsabu primarjament fin-nofsinhar, ħdejn Basra, u fit-tramuntana, ħdejn Kirkuk. Ir-reġjun ta’ Basra, b’mod partikolari, huwa dar ta’ xi wħud mill-akbar u l-aktar ġebel produttivi taż-żejt, inkluż il-ġebel ta’ Rumaila, West Qurna, u Majnoon. Dawn il-ġebel ġibdu investimenti sostanzjali minn kumpaniji internazzjonali taż-żejt, li jgħinu sabiex jissaħħu l-kapaċitajiet tal-produzzjoni.

Il-produzzjoni taż-żejt fl-Iraq għandha storja twila, bil-ewwel bir kummerċjali taż-żejt ġie mħaffar fl-1927. Minn dakinhar, l-industrija rat perjodi ta’ espansjoni u kontrazzjoni minħabba instabbiltà politika, gwerer, u sanzjonijiet internazzjonali.

Fatt 5: Ruini ta’ bliet antiki ġew preżervati fl-Iraq

L-Iraq huwa dar għal bosta ruini ppreżervati tajjeb ta’ bliet antiki, li jirriflettu l-istorja għanja tiegħu bħala għadira ta’ ċivilizzazzjoni. Dawn is-siti arkeologiċi jipprovdu għarfien invalwabbli dwar l-iżvilupp bikri tal-ħajja urbana, kultura, u governance.

• Babilonja: Forsi l-aktar famuża minn dawn il-bliet antiki hija Babilonja, li tinsab ħdejn Baghdad tal-lum. Darba l-kapitali tal-Imperu Babilonjan, laħqet il-quċċata tagħha taħt ir-Re Nebuchadnezzar II fis-6 seklu Q.K. Babilonja hija magħrufa għall-istrutturi impressjonanti tagħha bħall-Bieb ta’ Ishtar, bil-briks blu glazed impressjonanti tagħha u r-rappreżentazzjonijiet ta’ dragun u tewri. Il-belt hija wkoll leġġendarja għall-Ġnajn Midfuna, waħda mis-Seba’ Għaġajeb tad-Dinja Antika, għalkemm l-eżistenza tagħhom tibqa’ suġġett ta’ dibattitu fost l-istoriċi.
• Ur: Ur, sit sinifikanti ieħor, tinsab fin-nofsinhar tal-Iraq ħdejn Nasiriyah. Din il-belt Sumerja, li tmur lura għal madwar 3800 Q.K., hija famuża għaż-ziggurat ippreżervat tajjeb tagħha, struttura massiva f’terrazzi ddedikata lill-alla tal-qamar Nanna. Ur kienet ċentru prinċipali tal-kummerċ, kultura, u reliġjon u hija maħsuba li tkun il-post tat-twelid tal-patriarka bibliċi Abraham.
• Nineveh: Il-belt antika ta’ Nineveh, ħdejn Mosul tal-lum, kienet darba l-kapitali tal-Imperu Assirjan qawwi. Li tmur lura għal madwar 700 Q.K., Nineveh kienet magħrufa għall-ħitan, palazzi, u l-librerija estensiva ta’ Ashurbanipal tagħha li impressjonanti, li kienet għandha eluf ta’ pilloli ta’ tafal f’iskript cuneiform. Ir-ruini tal-belt jinkludu l-fdal tal-palazz grand ta’ Sennacherib u t-Tempju ta’ Ishtar.
• Nimrud: Nimrud, ukoll belt Assirzana importanti, tinsab fin-nofsinhar ta’ Mosul. Mwaqqfa fis-13-il seklu Q.K., fjorit taħt ir-Re Ashurnasirpal II, li bena palazz magnifici mżejjen bi reliefs elaborati u statui kolossali ta’ tewri bil-ġwienaħ, magħrufa bħala lamassu. Is-sinifikat arkeologiku tal-belt huwa immens, għalkemm ħasret ħsara minn kunflitt f’dawn l-aħħar snin.
• Hatra: Hatra, li tinsab fir-reġjun ta’ Al-Jazira, hija belt Parthiana li fjorit bejn l-ewwel u t-tieni sekli W.K. Magħrufa għat-tempji u l-ħitan difiensivi ppreżervati tajjeb tagħha, Hatra kienet ċentru reliġjuż u kummerċjali prinċipali. L-arkitettura impressjonanti tagħha u l-fużjoni ta’ influwenzi Gregħa, Rumani, u tal-Lvant jagħmluha sit tal-Patrimonju Dinji tal-UNESCO.

Fatt 6: L-Iraq huwa pajjiż ta’ xeni diversi

Kuntrarju għall-perċezzjoni popolari, l-Iraq huwa pajjiż ta’ xeni diversi. Lil hinn mir-reġjuni deżertani magħrufa tiegħu, l-Iraq jifaħħar pjanuri fertili, żoni muntanjużi, u marċlands għaġin.

Fit-tramuntana, il-Muntanji Zagros li jeqirdu jipprovdu kontrast stark mal-pjanuri ċatti, u joffru foresti densi u widien pittoreski. Din ir-reġjun hija aktar kiesħa u tirċievi aktar xita, li tappoġġja firxa differenti ta’ flora u fawna. Barra minn hekk, in-nofsinhar tal-Iraq huwa dar għall-Marċlands Mesopotamjani, wieħed mill-aktar wetlands uniċi fid-dinja, ikkaratterizzat minn qasab vasti u mogħdijiet tal-ilma li jsostnu fawna selvaġġa diversa u l-kultura tradizzjonali tal-Għarab tal-Marċ.

Filwaqt li d-deżerti jkopru porzjonijiet sinifikanti tal-Iraq, partikolarment fil-punent u n-nofsinhar, dawn il-pajsaġġi aridi għandhom ukoll il-varjetà tagħhom stess, bi toroq tal-blat, platjows, u dunes tar-ramel. Il-widien tan-nahr tat-Tigris u l-Euphrates huma linji tal-ħajja vitali, jipprovdu riżorsi essenzjali tal-ilma li jappoġġjaw l-agrikoltura, ix-xorb, u l-industrija, u jiffurmaw kemm mudelli ta’ residenza storiċi kif ukoll kontemporanji. Din id-diversità ġeografika tagħmel lill-Iraq pajjiż ta’ ambjenti għaġin u varjati, ‘l bogħod mill-immaġni deżertana tiegħu.

Fatt 7: Il-kċina Iraqiana hija ħafna varjata u delizzjuża

Il-kċina Iraqiana hija varjata u delizzjuża, li tirrifletti l-istorja għanja tal-pajjiż u l-influwenzi kulturali diversi. Tgħaqqad togħmiet u tekniki mill-ċivilizzazzjoni Mesopotamjana antika, kif ukoll tradizzjonijiet Persjani, Turki, u Levantini, li jirriżultaw f’tradizzjoni kulinarja unika u saporita.

Wieħed mill-ingredjenti bażiċi tal-kċina Iraqiana huwa r-ross, spiss moqdi ma’ stews (magħruf bħala “tashreeb”) u laħam. Biryani, dixx ta’ ross imħawwar imħallat ma’ laħam u ħxejjex, huwa partikolarment popolari. Kebabs u laħam fuq il-grilla bħal ħaruf u tiġieġ, spiss immarinati f’taħlita ta’ ħwawar, huma karatteristiċi komuni fil-ikliet, li juru l-imħabba tar-reġjun għal platti li jisbaħ u saporiti.

Dixx ieħor maħbub huwa masgouf, metodu tradizzjonali ta’ tqajla tal-ħut, partikolarment il-karpa, li jiġi marinat biż-żejt taż-żebbuġa, il-melħ, u t-turmeric qabel ma jiġi maqli fuq nar miftuħ. Dan id-dixx spiss jiġi gawdut fuq it-tarf tan-Nahr Tigris, fejn il-ħut frisk huwa abbundanti.

Il-ħxejjex u l-legumes għandhom rwol sinifikanti fil-kċina Iraqiana, bi platti bħal dolma (weraq tal-għeneb u ħxejjex mimlijin) u fasolia (stew tal-fażola) li huma ingredjenti ta’ kuljum. Il-ħobż, speċjalment flatbreads bħal khubz u samoon, huwa akkumpanjament essenzjali għall-biċċa l-kbira tal-ikliet.

Għal dawk bl-ilsien ħelu, id-dolċi Iraqjani huma pjaċir. Baklava, halva, u knafeh huma popolari, li juru togħmiet għaġin ta’ għasel, ġewż, u ħwawar għatrin. Ħlewwiet ibbażati fuq tamerix huma wkoll komuni, li jirriflettu l-istatus tal-Iraq bħala wieħed mill-akbar produtturi ta’ tamerix fid-dinja.

Minbarra dawn il-platti tradizzjonali, il-kċina Iraqiana hija wkoll ikkaratterizzata mill-użu ta’ firxa wiesgħa ta’ ħwawar, bħal kummin, kuxbra, ħabbahan, u żagħfran, li jżidu fond u kumplessità fl-ikel.

Fatt 8: Il-Musulmani jemmnu li l-Arka ta’ Noè inbniet fl-Iraq

Il-Musulmani jemmnu li l-Arka ta’ Noè ġiet mibnija f’dak li llum huwa l-Iraq modern. Skont it-tradizzjoni Islamika, il-Profeta Noè (Nuh bl-Għarbi) ġie istrut minn Alla biex jibni l-Arka fl-art ta’ Mesopotamja, li tikkorrispondi għal partijiet mill-Iraq tal-lum.

L-istorja ta’ Noè hija dettaljata f’diversi kapitli (Surahs) tal-Quran, partikolarment fi Surah Hud u Surah Nuh. Tiddeskrivi kif Noè ġie ordnat minn Alla biex javża lill-poplu tiegħu ta’ kastig divin imminenti minħabba l-ħażen u l-idolatrija tagħhom. Minkejja l-isforzi ta’ Noè, grupp żgħir biss ta’ min jemmen jidħol parir. Alla mbagħad ħabbar lil Noè biex jibni bastiment kbir biex jsalva lil min isegwih, flimkien ma’ pari ta’ annimali, mill-għargħar li kien ġej.

Is-sit tal-kostruzzjoni tal-Arka spiss jiġi assoċjat mar-reġjun Mesopotamjan antik, għadira ta’ ċivilizzazzjonijiet bikrija. Din iż-żona, għanja f’sinifikat storiku u reliġjuż, hija maħsuba minn ħafna li tkun l-ambjent għal bosta avvenimenti bibliċi u Quraniċi. Il-post speċifiku tal-kostruzzjoni tal-Arka mhux iddettaljat fil-Quran, iżda studiużi u storiċi Islamiċi tradizzjonalment jqegħgħuh f’din ir-reġjun minħabba l-kuntest storiku u ġeografiku tagħha.

Fatt 9: Nadia Murad hija l-unika Premju Nobel mill-Iraq

Nadia Murad, attivista Yazidi tad-drittijiet tal-bniedem, hija fil-fatt l-unika Premju Nobel mill-Iraq. Hija ngħatat il-Premju Nobel għall-Paċi fl-2018 għall-isforzi tagħha biex itemm l-użu tal-vjolenza sesswali bħala arma tal-gwerra u l-kunflitt armat. L-attivitajiet ta’ Nadia Murad jiffokaw fuq id-dwejjaq tan-nisa u l-bniet Yazidi li ġew oħtufa u sserviti mill-militanti ta’ ISIS (Stat Islamiku tal-Iraq u s-Sirja) fit-tramuntana tal-Iraq fl-2014.

Imwielda fil-villaġġ ta’ Kocho ħdejn Sinjar, Iraq, Nadia Murad kienet nnifisha moħtufa minn ISIS u għaddiet minn xhur ta’ priġunerija u abbuż qabel ma ħarbet. Minn dakinhar, saret vuċi prominenti għall-vittmi tat-traffikar tal-bnedmin u l-vjolenza sesswali f’żoni ta’ kunflitt.

Fatt 10: Il-belt ta’ Samarra fl-Iraq għandha tnejn mill-akbar moskej fid-dinja

Il-belt ta’ Samarra fl-Iraq hija magħrufa għas-sinifikat arkitettoniku u storiku tagħha, notevolment għall-fatt li toħroġ tnejn mill-akbar moskej fid-dinja Islamika: il-Moskea l-Kbira ta’ Samarra (Masjid al-Mutawakkil) u l-Minaret Malwiya.

Il-Moskea l-Kbira ta’ Samarra (Masjid al-Mutawakkil)

Mibnija fid-9 seklu matul il-Kalifat Abbasi taħt is-saltna tal-Kalif al-Mutawakkil, il-Moskea l-Kbira ta’ Samarra hija eżempju impressjonanti tal-arkitettura Islamika bikrija. Il-karatteristika l-aktar distintiva tagħha hija l-minaret spirali, li oriġinarjament qagħdet f’għoli stupend ta’ madwar 52 metru (171 pied), li jagħmilha waħda mill-aktar minarets għoljin li qatt inbnew. Għalkemm ħasret ħsara matul is-sekli, il-moskea tibqa’ landmark storiku u arkitettoniku sinifikanti, li tirrifletti l-kobor u l-innovazzjoni tal-arkitettura Islamika tal-era Abbasi.

Il-Minaret Malwiya

Ħdejn il-Moskea l-Kbira hemm il-Minaret Malwiya, magħruf ukoll bħala t-Torri Al-Malwiya. Dan il-minaret uniku huwa kkaratterizzat mill-istruttura spirali u ċilindrika tiegħu, simili għal qoxra ta’ bebbux, u hu approssimativament 52 metru (171 pied) għoli. Il-minaret serva skop kemm funzjonali kif ukoll simboliku, użat għas-sejħa għas-salah (adhan) u wkoll bħala simbolu viżwali tal-poter u l-influwenza tal-Kalifat Abbasi.

It-tnejn strutturi, il-Moskea l-Kbira u l-Minaret Malwiya, huma parti mis-sit arkeologiku ta’ Samarra, rikonoxxut bħala sit tal-Patrimonju Dinji tal-UNESCO mill-2007. Jaqgħu bħala xhieda tal-kisbiet arkitettoniċi u kulturali tal-perjodu Abbasi fl-Iraq, li juru l-importanza storika tal-belt bħala ċentru taċ-ċivilizzazzjoni Islamika matul l-era medjevali.