Fatti malajr dwar is-Sirja:
- Popolazzjoni: Bejn wieħed u ieħor 18-il miljun ruħ.
- Kapitali: Damasku.
- L-Akbar Belt: Ħalab (storikament, iżda minħabba l-kunflitt li għadu għaddej, dan ivarja; bħalissa, huwa kkontestajt).
- Lingwa Uffiċjali: Għarbi.
- Lingwi Oħra: Kurdu, Armen, u Aramajk huma wkoll mitkellma minn komunitajiet minoritarji.
- Munita: Lira Sirjana (SYP).
- Gvern: Repubblika semi-presidenzjali unitarja taħt ħakma awtoritarja.
- Reliġjon Ewlenija: Islam, prinċipalment Sunni; b’setturi minoritarji Alawiti u oħrajn sinifikanti.
- Ġeografija: Tinsab fil-Lvant Nofsani, maħduda mat-Turkija fit-tramuntana, l-Iraq fil-lvant, il-Ġordan fin-nofsinhar, Iżrael fil-lbiċ, u l-Libanu u l-Baħar Mediterran fil-punent.
Fatt 1: Is-Sirja hija waħda mill-aktar pajjiżi perikolużi għat-turisti fil-mument
Il-gwerra ċivili li għada għaddejja, li bdiet fl-2011, irriżultat fi vjolenza mifruxa, qerda ta’ infrastruttura, u spostament ta’ miljuni ta’ nies fi ħdan is-Sirja u madwar il-fruntieri tagħha.
Minħabba l-kunflitt, diversi reġjuni fis-Sirja jibqgħu volatili u mhux siguri għall-ivvjaġġar. Kunflitt armat, terroriżmu, u l-preżenza ta’ gruppi estremisti jippreżentaw riskji serji għas-sigurtà u s-sikurezza kemm tal-abitanti lokali kif ukoll tal-viżitaturi. Il-kunflitt wassal ukoll għal kriżijiet umanitarji severi, inklużi nuqqasijiet ta’ servizzi essenzjali bħall-kura medika, l-ikel, u l-ilma nadif.
F’dawn iċ-ċirkostanzi, il-gvernijiet u l-organizzazzjonijiet internazzjonali tipikament joħorġu parir ta’ vjaġġar qawwi li jħeġġu liċ-ċittadini tagħhom jevitaw kull vjaġġ għas-Sirja minħabba r-riskji għoljin involuti.
Madankollu, ir-reġjuni tas-Sirja taħt il-kontroll tal-gvern huma żżurati anke issa, qabel ma tvvjaġġa huwa rakkomandabbli li ssib il-ħtieġa għal Liċenzja Internazzjonali tas-Sewqan fis-Sirja għalik kif ukoll ir-rakkomandazzjonijiet tas-sigurtà mingħand il-gvern tiegħek.

Fatt 2: Is-Sirja kienet imħekkma minn imperji vasti fil-passat
Fi żminijiet antiki, is-Sirja kienet parti mill-Imperu Akkadjan u aktar tard ir-Regnijiet Amoriti. Saret provinċja sinifikanti taħt il-Ħittiti u l-Eġizzjani, li turi l-importanza strateġika tagħha fid-dinja antika. Ir-reġjun ffjorat taħt l-Imperji Assiri u Babilonjani, magħrufa għall-avvanzi tagħhom fl-arti, ix-xjenza, u l-letteratura.
Wara l-konkwisti ta’ Iskandar il-Kbir, is-Sirja waqa’ taħt influwenza Ellenistika u saret parti vitali mill-Imperu Seleuċidi, li kkontribwiet għat-tixrid tal-kultura u l-ideat Griegi madwar ir-reġjun. Il-belt ta’ Antjokja, b’mod partikolari, saret ċentru ewlieni taċ-ċiviltà Ellenistika.
Il-ħakma Rumana bdiet fis-seklu 1 QK u dammet għal diversi sekli, li ttrasformat lil is-Sirja f’provinċja prospera magħrufa għall-bliet tagħha, bħal Palmira u Damasku. Dawn il-bliet kienu magħrufa għall-miravilli arkitettoniċi tagħhom u l-ħajja kulturali vibranti. L-era Rumana kienet segwita mill-Imperu Biżantin, li kompla jinfluwenza l-pajsaġġ reliġjuż u kulturali tar-reġjun.
Fis-seklu 7 WK, it-telgħa tal-Islam ġabet lil is-Sirja taħt il-kontroll tal-Kalifat Umajjad, b’Damasku li qed isservi bħala l-kapitali. Din l-era mritat żviluppi sinifikanti fl-arkitettura Islamika, l-iskolarità, u l-gvernar. Aktar tard, is-Sirja kienet imħekkma mill-Kalifat Abbasid, il-Fatimids, u s-Seljuks, kull wieħed ikkontribwixxa għat-tapiserija rikka tal-istorja tar-reġjun.
Il-Kruċjati fis-sekli 11 u 12 raw partijiet mis-Sirja kkontrollati mill-istati Kruċjati, segwiti mill-ħakma Ayyubid u Mamluk, li ssaħħet il-wirt kulturali u arkitettoniku Islamiku.
L-Imperu Ottoman inkorporat lil is-Sirja fil-bidu tas-seklu 16, li żamm il-kontroll sal-aħħar tal-Ewwel Gwerra Dinjija. Il-ħakma Ottoman ġabet riformi amministrattivi u integrat lil is-Sirja f’ekonomija u sfera kulturali imperijalki akbar.
Fatt 3: Hemm ħafna bliet antiki u siti arkeoloġiċi ppreservati fis-Sirja
Is-Sirja hija dar għal ġid ta’ bliet antiki u siti arkeoloġiċi li jagħtu xhieda għall-istorja rikka u diversa tagħha. Dawn is-siti jirriflettu ċ-ċiviltajiet u l-imperji varji li ħekmu r-reġjun matul millenni, li jagħmlu lil is-Sirja repożitorju tal-qima tal-wirt uman.
- Damasku: Waħda mill-aktar bliet antiki li għexu kontinwament fid-dinja, Damasku għandha storja li testendi għal aktar minn 4,000 sena. Il-belt antika tagħha, sit tal-Wirt Dinji tal-UNESCO, hija magħrufa għall-punti ta’ riferiment storiċi tagħha bħall-Moskea Umajjad, iċ-Ċitadella ta’ Damasku, u l-ħitan tal-belt antika. Il-bażarijiet intrikati tal-belt u d-djar tradizzjonali jirriflettu l-passat istoriku tagħha.
- Palmira: Sit arkeoloġiku ikoniku fid-deżert Sirjan, Palmira kienet ċentru kulturali ewlieni fid-dinja antika. Magħrufa għall-kolonnadi grandjużi tagħha, it-tempji (bħat-Tempju ta’ Bel), u l-ark monumentali, Palmira kienet belt tal-karavani li konnettiet l-Imperu Ruman mal-Persja, l-Indja, u ċ-Ċina. Minkejja li sofret ħsara matul il-kunflitti reċenti, Palmira tibqa’ simbolu tal-grandezza storika tas-Sirja.
- Ħalab: Belt antika oħra b’storja rikka, Ħalab kienet abitata minn mill-anqas it-2 millenniu QK. Il-belt antika tagħha, ukoll sit tal-Wirt Dinji tal-UNESCO, tinkludi ċ-Ċitadella ta’ Ħalab, il-Moskea l-Kbira, u s-souks tradizzjonali. Għalkemm il-belt affaċċjat qerda sinifikanti matul il-gwerra ċivili Sirjana, l-isforzi biex jippreservaw u jirrestawraw is-siti storiċi tagħha komplu.
- Bosra: Magħrufa għat-teatru Ruman ppreservat tajjeb tagħha, Bosra kienet belt sinifikanti fl-Imperu Ruman u aktar tard ċentru Kristjan bikri importanti. Il-belt antika tinkludi wkoll ruini Nabateani u Biżantini, inklużi knejjes u moskej li jirriflettu l-influwenzi storiċi diversi tagħha.
- Mari u Ebla: Dawn il-bliet antiki, li jmorru lura għat-tielet millenniu QK, kienu ċentri ewlenin taċ-ċiviltà bikra fil-Lvant Qrib. L-iskavazzjonijiet f’Mari skoprew ġid ta’ artifatti u l-fdalijiet ta’ palazz grandjuż, filwaqt li Ebla hija magħrufa għall-arkivji estensivi tagħha ta’ pilloli cuneiformi, li joffru ħarsa lejn is-sistemi amministrattivi u ekonomiċi bikrija.
- Ugarit: Jinsab fuq il-kosta Mediterranja, Ugarit huwa kkreditat li huwa l-post tat-twelid ta’ wieħed mill-aktar alfabeti bikrija magħrufa. Il-belt antika kienet ċentru ta’ kummerċ sinifikanti u pprovdiet ħarsa kruċjali fil-kultura u l-lingwa tal-Lvant Qrib antik permezz tas-sejbiet arkeoloġiċi tagħha, inklużi palazzi, tempji, u librerija rjali.

Fatt 4: Is-Sirja għandha rabtiet profondi mal-Kristjaneżmu
Is-Sirja għandha rabtiet storiċi profondi mal-Kristjaneżmu, li għamlet rwol kruċjali fit-tixrid bikri tal-fede. Antjokja, fejn is-segwaċi ta’ Ġesù għall-ewwel darba ngħataw l-isem Kristjani, kienet ċentru ewlieni tal-ħsieb Kristjan bikri u x-xogħol missjunarju. Il-konverżjoni ta’ Pawlu fit-triq għal Damasku komplu rrabtat lil is-Sirja mal-istorja Kristjana, li għamlet lil Damasku ċentru importanti għall-komunitajiet Kristjani bikrija.
Is-Sirja kienet ukoll ċentru sinifikanti għall-monastiċiżmu bikri, b’figuri bħal San Simeon Stylites li jeżemplifika l-prattiki aśetiku ta’ dak iż-żmien. Knejjes u monasteri antiki, bħal dawk f’Maaloula u qrib Nabk, jenfasizzaw il-wirt Kristjan bikri tas-Sirja.
Barra minn hekk, is-Sirja kienet destinazzjoni għall-pellegrinaggi Kristjani, b’siti bħad-Dar ta’ Ananias f’Damasku u l-Qabar ta’ San Ġwann il-Battista fil-Moskea Umajjad.
Fatt 5: L-ewwel moskea tal-ġebel li għadha teżisti tinsab f’Damasku
L-ewwel moskea tal-ġebel li għadha teżisti tinsab tassew f’Damasku. Il-Moskea Umajjad, magħrufa wkoll bħala l-Moskea l-Kbira ta’ Damasku, hija waħda mill-aktar moskej antiki u sinifikanti fid-dinja. Mibnija bejn l-705 u l-715 WK matul ir-renju tal-Kalifa Umajjad Al-Walid I, tqum bħala eżempju notevoli tal-arkitettura Islamika bikrija.
Il-moskea nbniet fuq is-sit ta’ basilika Kristjana ddedikata lil Ġwann il-Battista, li hija nnifisha nbniet fuq tempju Ruman iddedikat lil Jupiter. Dan l-istratifikazzjoni ta’ strutturi reliġjużi jenfasizza l-istorja twila tas-sit bħala post ta’ qima. B’mod notevoli, il-moskea għadha fiha santwarju li jemmen li jkun fih ir-ras ta’ Ġwann il-Battista, li huwa vvenerat kemm mill-Musulmani kif ukoll mill-Kristjani.

Fatt 6: Is-Sirja għadha tuża l-lingwa Aramajka antika
Fis-Sirja, il-lingwa Aramajka antika għadha titkelllem f’ċerti komunitajiet, partikolarment fil-villaġġ ta’ Maaloula u ftit villaġġi oħra qrib fil-Muntanji Qalamoun. L-Aramajk kien darba l-lingua franca ta’ ħafna mill-Lvant Qrib u għandu wirt storiku u reliġjuż sinifikanti, li kien il-lingwa mitkellma minn Ġesù Kristu u użata ħafna fil-kummerċ, id-diplomazija, u l-letteratura antika.
Maaloula hija partikolarment notevoli għall-preservazzjoni tagħha tal-Aramajk tal-Punent, djalett tal-lingwa. L-abitanti ta’ Maaloula, ħafna minnhom huma Kristjani, iżommu l-wirt lingwistiku tagħhom permezz ta’ konversazzjoni ta’ kuljum, servizzi reliġjużi, u prattiki kulturali. Din il-kontinwità tal-użu tal-lingwa matul millenni tenfasizza r-rwol uniku tal-villaġġ fil-preservazzjoni ta’ tradizzjoni antika fi ħdan id-dinja moderna.
Fatt 7: L-aktar librerija antika fid-dinja tinsab fis-Sirja
L-aktar librerija antika magħrufa fid-dinja tinsab fis-Sirja, speċifikament fil-belt antika ta’ Ebla. Ebla, belt-stat sinifikanti fis-Sirja antika, kienet ċentru ewlieni ta’ kummerċ u kultura fit-tielet millenniu QK. L-iskavazzjonijiet f’Ebla, imwettqa mill-1970s, skoprew arkivju rjali li jmur lura għal madwar 2500 QK.
Dan l-arkivju jikkonsisti f’eluf ta’ pilloli tal-tina inkiżi b’skritura cuneiforme, li jkopru firxa ta’ suġġetti bħal rekords amministrattivi, dokumenti legali, u korrispondenza diplomatika. Dawn il-pilloli jipprovdu ħarsa tal-qima fil-ħajja politika, ekonomika, u soċjali ta’ dak iż-żmien.

Fatt 8: Il-fdalijiet ta’ nies li għexu mijiet ta’ eluf ta’ snin ilu nstabu fis-Sirja
Sit notevoli wieħed huwa l-Għar Dederiyeh, li jinsab fit-tramuntana tas-Sirja qrib ix-Xmara Afrin. L-iskavazzjonijiet f’Dederiyeh jieldu fdalijiet fossilizzati ta’ ominidi bikrija, inklużi Neanderthals u possibilment bnedmin anatomiċi moderni bikrija. Is-sejbiet f’Dederiyeh imorru lura għall-perjodu Paleolitiku Nofsani, bejn wieħed u ieħor 250,000 sa 40,000 sena ilu, li jirrivelawx evidenza ta’ użu ta’ għodda, għamel tan-nar, u aspetti oħra tal-imġiba umana bikrija.
Barra minn hekk, siti oħra fis-Sirja jieldu wkoll fossili u artifatti li jindikaw preżenza umana li tmur lura għal mijiet ta’ eluf ta’ snin. Dawn is-sejbiet jikkontribwixxu għall-fehim tagħna tal-evoluzzjoni umana, mudelli ta’ migrazzjoni, u adattament għal ambjenti differenti fil-Lvant Qrib antik.
Fatt 9: Damasku hija l-aktar belt kapitali antika abitata kontinwament
Damasku għandha d-distinzjoni li tkun waħda mill-aktar bliet antiki abitati kontinwament fid-dinja, b’storja li testendi għal aktar minn 5,000 sena. Bħala l-kapitali tas-Sirja, Damasku kienet ċentru vitali ta’ kummerċ, kultura, u ċiviltà mill-żminijiet antiki.
Wieħed mir-rwoli storiċi notevoli ta’ Damasku kien il-parteċipazzjoni tagħha fin-netwerk ta’ Triq il-Ħarir. Triq il-Ħarir kienet rotta ta’ kummerċ antika li konnettiet l-Ażja tal-Lvant mad-dinja Mediterranja, li ffaċilitat il-bidla ta’ oġġetti, ideat, u kulturi fuq distanzi vasti. Damasku servet bħala ċentru ewlieni madwar ir-rotta tat-tramuntana ta’ Triq il-Ħarir, li tgħaqqad il-portijiet Mediterranji mar-rotot tal-karavani li qasmu minn ġo l-Ażja Ċentrali u ċ-Ċina.

Fatt 10: Is-Sirja issa hija l-pajjiż bl-akbar numru ta’ refuġjati
Il-gwerra ċivili li għada għaddejja li bdiet fl-2011 wasslet għal spostament mifruxa fi ħdan is-Sirja u ħeġġet lil miljuni ta’ Sirjani jfittxu rifuġju f’pajjiżi ġirien u lil hinn. Din il-kriżi ħolqot sfidi umanitarji sinifikanti, b’miljuni ta’ Sirjani li jgħixu bħala refuġjati f’pajjiżi ġirien bħat-Turkija, il-Libanu, il-Ġordan, u l-Iraq, kif ukoll f’pajjiżi varji madwar l-Ewropa u lil hinn.
Il-Kummissarju Għoli tan-Nazzjonijiet Uniti għar-Refuġjati (UNHCR) u organizzazzjonijiet umanitarji oħra kienu involuti b’mod attiv fil-provvediment ta’ għajnuna u appoġġ lir-refuġjati Sirjani, li jindirizzaw il-ħtiġijiet bażiċi tagħhom bħall-kenn, l-ikel, il-kura tas-saħħa, u l-edukazzjoni. Is-sitwazzjoni tibqa’ fluida u kumplessa, bl-isforzi li għadhom għaddejjin biex jinstabu soluzzjonijiet dejjiema għall-kriżi tar-refuġjati u biex jappoġġjaw kemm ir-refuġjati kif ukoll il-komunitajiet ospitanti affettwati minn dan il-kunflitt protrat.

Published June 30, 2024 • 14m to read