Fatti mgħaġġla dwar il-Ġordanja:
- Popolazzjoni: Madwar 10 miljun ruħ.
- Kapitali: Amman.
- L-Akbar Belt: Amman.
- Lingwa Uffiċjali: Għarbi.
- Lingwi Oħra: L-Ingliż huwa mifhum ħafna u jintuża fin-negozju u fl-edukazzjoni.
- Munita: Dinar Ġordanjan (JOD).
- Gvern: Monarkija kostituzzjonali parlamentari unitarja.
- Reliġjon Prinċipali: Islam, prinċipalment Sunni.
- Ġeografija: Tinsab fil-Lvant Nofsani, imdawra mill-Għarabja Sawdita fin-nofsinhar u fil-lvant, l-Iraq fil-grigal, is-Sirja fit-tramuntana, u l-Iżrael u l-West Bank fil-punent.
Fatt 1: L-isem tal-pajjiż Ġordanja huwa relatat ma’ xmara mill-Bibbja
Ix-Xmara tal-Ġordanja tgħaddi mir-reġjun, u sservi bħala konfin u punt fokali f’narrattivi bibliċi diversi.
Fl-Ebrajk, l-isem “Ġordanja” jiġi mill-kelma għerq “yarad,” li tfisser “jniżel” jew “jdoqq ‘l isfel.” Dan l-isem jirrifletti l-karatteristika tax-xmara li tgħaddi mill-Baħar tal-Galilea fit-tramuntana lejn il-Baħar Mejjet fin-nofsinhar, u tniżel mill-Wied tar-Rift tal-Ġordanja.
Ix-Xmara tal-Ġordanja hija assoċjata mill-qrib ma’ diversi avvenimenti u figuri ewlenin fil-Bibbja. Hija magħrufa għall-post fejn Ġwanni l-Battista għammed lil Ġesù Kristu. Barra minn hekk, il-qsim tax-Xmara tal-Ġordanja mill-Iżraeljani taħt it-tmexxija ta’ Joshua kien l-indikatur tad-dħul tagħhom fl-Art Imwiegħda wara l-eżodu tagħhom mill-Eġittu.

Fatt 2: Il-Baħar Mejjet fil-Ġordanja huwa l-aktar post baxx fuq l-art
Il-Baħar Mejjet, li jinsab fuq il-konfin bejn il-Ġordanja u l-Iżrael, huwa magħruf bħala l-aktar post baxx fuq il-wiċċ tal-Art. Jinsab madwar 430 metru (1,411 pied) taħt il-livell tal-baħar, u dan jagħmilha l-akbar fond fuq l-art. Din il-karatteristika ġeografika unika tikkontribwixxi għas-salinità notevoli tal-Baħar Mejjet, li hija madwar għaxar darbiet ogħla minn dik tal-oċeani tad-dinja. Il-kontenut għoli tal-melħ jagħmilha aktar faċli għall-individwi biex joffqu mingħajr sforz fl-ilmijiet tagħha, esperjenza distintiva għall-viżitaturi tar-reġjun.
Fatt 3: Il-kapitali tal-Ġordanja hija waħda mill-aktar bliet antiki fid-dinja
Il-kapitali tal-Ġordanja, Amman, hija verament waħda mill-aktar bliet abitati kontinwament antiki fid-dinja, b’storja li tmur lura diversi millenni. Oriġinarjament magħrufa bħala “Philadelphia” matul il-perjodu Greko-Ruman tagħha, il-pożizzjoni strateġika ta’ Amman ikkontribwiet għat-tul ta’ ħajjitha u s-sinifikat tagħha matul l-istorja.
L-evidenza arkeoloġika tindika li l-insedjamenti eżistew fiż-żona ta’ Amman tal-lum kemm lura bħala l-perjodu Neolitiku (7000-5000 QK). Il-prominenza tal-belt kibet matul l-Età tal-Bronż u l-Età tal-Ħadid, meta kienet magħrufa bħala “Rabbath Ammon” u serviet bħala l-kapitali tar-renju Ammonit.
Taħt ħakkiema diversi, inklużi l-Griegi, ir-Rumani, u l-Biżantini, Amman kompliet tirnexxxi bħala ċentru reġjonali importanti minħabba l-pożizzjoni strateġika tagħha ma’ rotot tal-kummerċ antiki. Kien matul il-perjodu Ruman li l-belt ġiet uffiċjalment imsemmija Philadelphia, wara l-ħakkiem Philadelphus tal-Eġittu Ptolemaiku.

Fatt 4: Hemm ħafna siti arkeoloġiċi fil-Ġordanja
Ir-reġjun tal-Ġordanja huwa għani bi siti arkeoloġiċi li jixhdu għall-imperjali u ċivilizzazzjonijiet diversi li abitaw iż-żona matul l-istorja. Dawn is-siti jkopru perjodi diversi u jirriflettu s-sinifikat kulturali, reliġjuż, u politiku tal-pożizzjoni strateġika tal-Ġordanja fid-dinja antika.
Xi punti arkeoloġiċi notevoli fil-Ġordanja jinkludu:
- Petra: Magħrufa bħala l-“Belt Roża,” Petra hija sit tal-Wirt Dinji tal-UNESCO u waħda mill-aktar għaġajeb arkeoloġiċi magħrufa tal-Ġordanja. Mibnija min-Nabateji madwar 300 QK, Petra fiha arkitettura impressjonanti maqtugħa fil-blat u serviet bħala ċentru ewlieni tal-kummerċ u belt tal-karavani.
- Jerash: Tinsab fit-tramuntana ta’ Amman, Jerash hija belt Greko-Rumana miżmuma b’mod eċċezzjonali. Irnexxiet matul il-perjodu Ruman u fiha ruini impressjonanti bħal tempji, teatri, u toroq kolonnali.
- Il-Ċittadella ta’ Amman: Tinsab fil-qalba ta’ Amman, iċ-Ċittadella hija sit antik b’evidenza ta’ okkupazzjoni li tmur lura għall-Età tal-Bronż. Fiha ruini minn perjodi diversi, inklużi Ruman, Biżantin, u Umajjad.
- Umm Qais (Gadara): Dan is-sit arkeoloġiku fit-tramuntana tal-Ġordanja jħares lejn il-Baħar tal-Galilea u l-Golan Heights. Kienet belt Greko-Rumana antika magħrufa għall-veduti spettakolari u r-ruini miżmuma sewwa.
- Qasr Amra: Kastell tad-deżert u sit tal-Wirt Dinji tal-UNESCO, Qasr Amra tmur lura għall-perjodu Islamiku bikri (8 seklu WK). Hija magħrufa għall-affreska miżmuma sewwa li turi xeni tal-ħajja ta’ kuljum u figuri mitoloġiċi.
- Madaba: Magħrufa għall-mużajki tal-perjodu Biżantin, b’mod partikolari l-Mappa tal-Madaba magħrufa, li turi l-Art Mqaddsa fis-6 seklu WK.
Nota: Meta tippjana gol self-drive ta’ siti storiċi, iċċekkja jekk għandekx bżonn Liċenzja Internazzjonali tas-Sewqan fil-Ġordanja biex tikri u ssuq karozza.
Fatt 5: M’hemmx kważi ebda foresti fil-Ġordanja, inqas minn 2% tat-territorju
Il-Ġordanja hija prinċipalment ħakka u kkaratterizzata minn pajsaġġi tad-deżert, li jillimita l-preżenza ta’ foresti fil-pajjiż. Inqas minn 2% tat-territorju tal-Ġordanja huwa kopert minn foresti jew artijiet tal-injam. Din in-nuqqas ta’ żoni forestat hija prinċipalment minħabba l-klima ħakka tal-pajjiż, it-tħassib limitat, u r-rati għoljin ta’ evaporazzjoni, li jpoġġu sfidi sinifikanti għat-tkabbir tas-siġar u l-veġetazzjoni.
Il-maġġoranza tal-veġetazzjoni naturali tal-Ġordanja tikkonsisti minn arbusti reżistenti għan-nixfa, ħaxix, u pjanti tad-deżert adattati għall-kondizzjonijiet ħokk. Dawn il-pjanti għandhom rwol kruċjali fl-istabilizzazzjoni tal-ħamrija, il-prevenzjoni tal-erożjoni, u l-appoġġ għall-fawna lokali fl-ambjent tad-deżert.

Fatt 6: Il-lvant nofsani huwa għani fiż-żejt, iżda mhux il-Ġordanja
Ir-reġjun tal-Lvant Nofsani huwa magħruf għar-riżervi kbar taż-żejt tiegħu, li influwenzaw b’mod sinifikanti s-swieq globali tal-enerġija u d-dinamika ġeopolitika. Pajjiżi bħall-Għarabja Sawdita, l-Iraq, l-Iran, il-Kuwait, u l-Emirati Għarab Magħquda huma fost l-akbar produtturi u esportaturi taż-żejt fid-dinja.
Madankollu, il-Ġordanja hija eċċezzjoni fil-Lvant Nofsani meta jiġi għar-riżorsi taż-żejt. Mhux bħall-ġirien għaġin taż-żejt tagħha, il-Ġordanja għandha riżervi limitati taż-żejt u kapaċitajiet ta’ produzzjoni. Il-formazzjonijiet ġeoloġiċi tal-pajjiż ma pproduxewx kwantitajiet sinifikanti ta’ żejt meta mqabbla ma’ partijiet oħra tar-reġjun. Bħala riżultat, il-Ġordanja tiddependi ħafna fuq iż-żejt u l-gass naturali importati biex tilħaq il-ħtiġijiet tal-enerġija tagħha u tħaddem l-ekonomija tagħha.
Fatt 7: Il-Ġordanja għamlet progress kbir fl-introduzzjoni tal-enerġija rinnovabbli
Minkejja r-riżorsi naturali limitati tagħha, inklużiż żejt, il-Ġordanja tat prijorità lill-enerġija rinnovabbli biex iżżid is-sigurtà tal-enerġija, tnaqqas id-dipendenza fuq l-importazzjonijiet, u titfif l-impatti ambjentali.
Żviluppi ewlenin fis-settur tal-enerġija rinnovabbli tal-Ġordanja jinkludu:
- Enerġija Solari: Il-Ġordanja għandha riżorsi solari abbondanti, li jagħmlu l-enerġija solari l-fokus primarju tal-istrateġija tal-enerġija rinnovabbli tagħha. Il-pajjiż implimenta diversi proġetti solari fuq skala kbira, inklużi l-Impjant tal-Enerġija Solari ta’ Ma’an u l-Impjant tal-Enerġija Solari ta’ Quweira, li jikkontribwixxu għall-kapaċità tal-enerġija rinnovabbli tagħha.
- Enerġija tar-Riħ: L-enerġija tar-riħ qed tikseb wkoll momentum fil-Ġordanja, b’mod partikolari f’żoni b’kondizzjonijiet favorevoli tar-riħ. Il-Mixta tar-Riħ ta’ Tafila, per eżempju, hija l-ewwel mixta tar-riħ fuq skala ta’ utilità fil-Ġordanja u żiedet kapaċità sinifikanti fil-portafoll tal-enerġija rinnovabbli tal-pajjiż.

Fatt 8: Il-belt Rumana antika ta’ Jerash hija waħda mill-aqwa miżmuma barra l-Italja
Il-belt Rumana antika ta’ Jerash fil-Ġordanja taqqa’ bħala xhieda għall-wirt dejjiemi taċ-ċivilizzazzjoni Rumana barra l-Italja. Ir-ruini miżmuma notevolment tagħha jipprovdu dehra vivida fil-grandezza u l-ippjanar urban ta’ belt provinċjali li kienet tirnexxxi matul l-Imperu Ruman. Is-splendur arkitettoniku ta’ Jerash jinkludi toroq kolonnali, tempji, teatri, u pjazez pubbliċi, kollha ppjanati bir-reqqa f’mudell bħal grilja tipiku tad-disinn urban Ruman.
Waħda mill-aktar karatteristiċi ikoniċi ta’ Jerash hija l-Pjazza Ovali, pjazza pubblika spazjuża mdawra bi kolonni Ioniċi u mfruxija bil-ġebel. Din il-pjazza serviet bħala l-qalba vibranti tal-attivitajiet ċiviċi u kummerċjali, mimli bi negozjanti, artisti, u ċittadini li kienu jagħmlu l-ħajja ta’ kuljum tagħhom. Fil-qrib, it-Teatru tan-Nofsinhar, magħruf għall-akustika impressjonanti u l-kapaċità tal-ġlus ta’ sa 3,000 spettatur, ospita rappriżentazzjonijiet teatrali u avvenimenti kulturali, li juri r-rikkezza kulturali u l-intratteniment tal-belt.
Fatt 9: Il-Ġordanja għandha aċċess għall-Baħar l-Aħmar permezz tal-Golf ta’ Aqaba
Il-Golf ta’ Aqaba huwa estensjoni grigali tal-Baħar l-Aħmar li tinsab bejn il-Peniżola tas-Sinai (Eġittu) u l-Peniżola Għarbija (Għarabja Sawdita u Ġordanja). L-unika kosta tal-Ġordanja hija tul ix-xatt tat-tramuntana tal-Golf ta’ Aqaba, fejn tinsab il-belt tal-port ta’ Aqaba.
Aqaba sservi bħala l-bib marittmu primarju tal-Ġordanja għar-reġjun tal-Baħar l-Aħmar. Hija strateġikament sinifikanti għall-kummerċ u t-turiżmu tal-Ġordanja, u toffri aċċess għal rotot ta’ tbaħħir internazzjonali u tiffaċilita attivitajiet ekonomiċi relatati mat-tbaħħir, is-sajd, u t-turiżmu tul il-kosta tal-Baħar l-Aħmar.

Fatt 10: Ħafna films ġew iffilmjati fil-Ġordanja
Wieħed mill-aktar films magħrufa li ġie mfasssal fil-Ġordanja huwa “Lawrence of Arabia” (1962), li uża l-pajsaġġi stupendu tad-deżert ta’ Wadi Rum bħala sfond għall-xenijiet epiċi tiegħu. Il-konkavi ikoniċi tar-ramel aħmar u l-formazzjonijiet tal-blat ta’ Wadi Rum minn dakinhar dehru f’films oħra numerużi, inklużi “The Martian” (2015), “Transformers: Revenge of the Fallen” (2009), u “Rogue One: A Star Wars Story” (2016).
Barra minn hekk, il-belt antika ta’ Petra kienet post popolari għall-filming. L-arkitettura impressjonanti maqtugħa fil-blat tagħha, inklużi t-Teżor ikoniku (Al-Khazneh), dehret f’films bħal “Indiana Jones and the Last Crusade” (1989) u “The Mummy Returns” (2001).
Films oħra li ġew iffilmjati fil-Ġordanja jinkludu “Red Sea Diving Resort” (2019), ibbażat fuq avvenimenti veri, li uża l-belt kostali ta’ Aqaba u l-ilmijiet madwarha, u “Promised Land” (2012), li tfilmja f’postijiet diversi madwar il-pajjiż.

Published June 30, 2024 • 12m to read