Fatti mgħaġġla dwar Guinea Bissau:
- Popolazzjoni: Madwar 2.1 miljun ruħ.
- Kapitali: Bissau.
- Lingwa Uffiċjali: Portugiż.
- Lingwi Oħrajn: Crioulo (mitkellem ħafna), Balanta, Fula, u diversi lingwi indiġeni oħrajn.
- Munita: Franc CFA tal-Afrika tal-Punent (XOF).
- Gvern: Repubblika semi-presidenzjali.
- Reliġjon Ewlenija: Prinċipalment Islam, b’komunitajiet Kristjani u ta’ twemmin tradizzjonali.
- Ġeografija: Jinsab fuq il-kosta tal-Afrika tal-Punent, mdawwar mis-Senegal lejn it-tramuntana, Guinea lejn il-xlokk, u l-Oċean Atlantiku lejn il-punent. Il-pajjiż jinkludi reġjun kontinentali u l-Arċipelagu Bijagós, ġabra ta’ aktar minn 80 gżira.
Fatt 1: Guinea Bissau għandha kważi mitt gżira
Guinea-Bissau għandha arċipelagu estensiv, magħruf bħala l-Gżejjer Bijagós, li jinkludi madwar 88 gżira. Jinsabu ‘l bogħod mill-kosta fl-Oċean Atlantiku, dan l-arċipelagu uniku huwa magħruf għar-riċċezza tal-bijodiversità u l-passaġġi naturali tal-għaġeb. Madwar 20 biss minn dawn il-gżejjer huma abitati, bil-bqija fil-biċċa l-kbira mhux imtemmsa, u jipprovdu santwarju għal varjetà ta’ annimali selvaġġi, inklużi fekruna tal-baħar, manatees, u varjetà wiesgħa ta’ speċijiet ta’ għasafar.
Il-Gżejjer Bijagós huma kklassifikati bħala Riserva tal-Bijosfera tal-UNESCO minħabba s-sinifikat ekoloġiku tagħhom u huma reġjun kulturali u spiritwali importanti għall-poplu indiġenu Bijagós.

Fatt 2: Mill-indipendenza, kien hemm ħafna kolpi ta’ stat u gwerra ċivili fil-pajjiż
Minn meta kisbet l-indipendenza mill-Portugall fl-1973 (rikonoxxuta internazzjonalment fl-1974), Guinea-Bissau esperjenzat instabilità politika sinifikanti mmarkkata minn kolpi multipli u perjodi ta’ disturbi ċivili. Il-pajjiż iffaċċja serje ta’ kolpi militari, tentattivi ta’ kolpi, u qtil politiku, li ħarbtu l-governanza u l-iżvilupp.
Wieħed mill-iktar kunflitti notevoli kien il-Gwerra Ċivili ta’ Guinea-Bissau mill-1998 sal-1999, li rriżultat fi qerda wiesgħa, spostament, u waqfien temporanju fl-operazzjonijiet tal-gvern. Tensjonijiet politiċi, ħafna drabi influwenzati minn fazzjonijiet militari, komplew jaffettwaw l-istabilità ta’ Guinea-Bissau, u jagħmluha waħda mill-iktar nazzjonijiet politikament volatili fl-Afrika tal-Punent.
Fatt 3: Guinea-Bissau għandha aspettattiva ta’ ħajja baxxa u tiffaċċja faqar wiesgħa
L-aspettattiva ta’ ħajja f’Guinea-Bissau hija madwar 59 sena (skont l-aħħar stimi), li hija sinifikattivament aktar baxxa mill-medja globali. Diversi fatturi jikkontribwixxu għal dan, inklużi aċċess limitat għall-kura tas-saħħa, rati għoljin ta’ mard infettiv bħall-malarja u t-tuberkulożi, u nuqqas ta’ ilma nadif u servizzi sanitarji.
Il-faqar jibqa’ pervasiv, bi parti sostanzjali tal-popolazzjoni tgħix taħt il-linja tal-faqar. Sfidi ekonomiċi huma kkomplikati mill-instabilità politika, li għandha effett negattiv fuq l-iżvilupp ekonomiku u l-forniment ta’ servizzi essenzjali. Il-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni tiddependi fuq l-agrikoltura għall-għajxien tagħha, bil-ġewż tal-cashew li jkun l-esportazzjoni ewlenija, iżda ħafna jiġu biex jilħqu l-ħtiġijiet bażiċi minħabba produttività baxxa u infrastruttura limitata.

Fatt 4: Guinea Bissau waħda mill-pajjiżi ewlenin għat-traffikar tal-kokaina
Guinea-Bissau saret punt ta’ transitu sinifikanti għat-traffikar tal-kokaina, partikolarment mill-Amerika t’Isfel għall-Ewropa. Il-governanza dgħajfa tal-pajjiż, fruntieri poruż, u riżorsi limitati għat-tinfiq tal-liġi għamluh vulnerabbli għal kartells internazzjonali tad-droga, li jesplojtaw dawn il-kondizzjonijiet biex jittrasportaw kokaina permezz tal-Afrika tal-Punent.
Il-pożizzjoni ta’ Guinea-Bissau tul il-kosta Atlantika, flimkien mal-gżejjer numerużi u portijiet iżolati tagħha, tipprovdi punti ta’ aċċess strateġiċi għall-kontrabband. It-traffikar tad-droga kellu impatti soċjali u politiċi serji fuq il-pajjiż, u kkontribwixxa għall-korruzzjoni u aktar destabilizzazzjoni ta’ sistema politika diġà fraġli. Dan il-kummerċ illegali wassal li xi wħud iseħħu lil Guinea-Bissau bħala “narko-stat,” peress li t-traffikanti tad-droga, kultant, influwenzaw figuri politiċi u ekonomiji lokali.
Fatt 5: Il-kapitali preċedenti kienet fuq gżira u issa qiegħda fi tnaqqis
Il-kapitali preċedenti ta’ Guinea-Bissau, Bolama, tinsab fuq il-Gżira Bolama u waqqgħet fi tnaqqis. Bolama servet bħala l-kapitali matul il-perjodu kolonjali Portugiż sa l-1941, meta l-kapitali ġiet imċaqqlqa għal Bissau fuq il-kontinenti minħabba aċċess aħjar għall-infrastruttura u faċilitajiet amministrattivi.
Minn dakinhar, Bolama esperjenzat tnaqqis ekonomiku u strutturali sinifikanti, b’ħafna mill-binjiet tal-era kolonjali issa abbandunatni jew fi ħrubiet. Darba mfakkra bħala ċentru kolonjali strateġiku, il-popolazzjoni tal-belt naqset, u issa tiffaċċja sfidi bħal opportunitajiet ekonomiċi limitati u infrastruttura ħażina.

Fatt 6: Guinea-Bissau hija dar għal pratiċi tradizzjonali affaxxinanti
Fost gruppi etniċi varji, speċjalment il-Balanta u l-Manjaco, ir-ritwal tal-inizjazzjoni għal subien żgħażagħ huma ċerimonji pivotali li jimmarkaw it-transizzjoni għall-età adulta. Dawn ir-ritwal jistgħu jduraw ġimgħat u jinvolvu ritwal li jittestjaw il-qawwa, ir-reżistenza, u l-għarfien tas-subien, kif ukoll lezzjonijiet dwar il-valuri u r-responsabbiltajiet tal-komunità tagħhom.
Santuwarji tal-antenati huma wkoll essenzjali f’ħafna komunitajiet, u jservu bħala postijiet ta’ qima u konnessjoni mal-antenati. Dawn is-santuwarji jonoraw l-ispirti tal-membri tal-familja mejtin, li huma maħsuba li jinfluwenzaw lill-ħajjin u jipprovdu gwida u protezzjoni. Ir-ritwal f’dawn is-santuwarji ħafna drabi jinvolvu offerti u ċerimonji mmexxija minn anzjani tal-komunità jew mexxejja spiritwali.
Fatt 7: Fekruna ħodor qed ibajdu f’Guinea Bissau
Fekruna tal-baħar ħodor (Chelonia mydas) ibajdu fuq il-bajjiet ta’ Guinea-Bissau, partikolarment fl-Arċipelagu Bijagós. Dan il-grupp ta’ gżejjer jipprovdi habitat kritiku għal dawn il-fekruna fil-periklu ta’ estinzjoni, li jivvjaġġaw distanzi kbar madwar l-Atlantiku biex jerġgħu lura f’dawn ix-xtut biex ibajdu l-bajd tagħhom.
Il-pajjiżi kostali u l-gżejjer ta’ Guinea-Bissau joffru ambjent relativament mhux imħarbat għal dawn il-fekruna, grazzi għall-isforzi ta’ konservazzjoni mmexxija kemm mill-komunitajiet lokali kif ukoll minn organizzazzjonijiet internazzjonali.
Nota: Jekk qed tippjana li żżur il-pajjiż, iċċekkja minn qabel jekk għandekx bżonn ta’ Permess Internazzjonali tas-Sewqan f’Guinea Bissau biex tikri u ssuq karozza.

Fatt 8: Guinea Bissau tospita festivals kbar
Guinea-Bissau tospita festivals vibanti kbar, li jirriflettu d-diversità kulturali rikka u l-wirt tradizzjonali tal-pajjiż. Wieħed mill-iktar prominenti huwa l-Karnaval ta’ Bissau, iċċelebrat b’entużjażmu kbir fil-belt kapitali, Bissau. Organizzat kull sena, dan il-festival iħallat it-tradizzjonijiet Afrikani mal-influwenzi kolonjali Portugiżi u jinkludi paradi koloriżi, kostumi elaborati, żfin, mużika, u prestazzjonijiet minn gruppi etniċi varji. Huwa żmien għall-komunitajiet biex juru l-kostumi uniċi tagħhom u għan-nies madwar il-pajjiż biex jiġu flimkien f’ċelebrazzjoni.
Avveniment kulturali sinifikanti ieħor huwa l-Festival Kusunde, iċċelebrat mill-poplu Bijagós fuq il-Gżejjer Bijagós. Dan il-festival jinkludi mużika tradizzjonali, żfin, u ritwal li jonoraw l-antenati tagħhom u l-ambjent naturali, u jenfasizza l-importanza tal-wirt kulturali tagħhom u l-konnessjoni mill-qrib mal-art u l-baħar.
Fatt 9: Guinea Bissau hija produttur ewlieni ta’ ġewż tal-cashew
Guinea-Bissau hija produttur sinifikanti ta’ ġewż tal-cashew, li huwa l-ħarruba ewlenija u l-prodott tal-esportazzjoni tal-pajjiż. Il-produzzjoni tal-cashew għandha rwol ċentrali fl-ekonomija ta’ Guinea-Bissau, b’madwar 90% tad-dħul tal-esportazzjoni tal-pajjiż jiġi mill-ġewż tal-cashew. Din l-industrija tappoġġa l-għajxien ta’ parti kbira tal-popolazzjoni rurali, peress li ħafna bdiewa fuq skala żgħira jiddependu fuq il-kultivazzjoni tal-cashew għad-dħul.
Il-mawsem tal-ħsad tal-cashew huwa perjodu kritiku fiċ-ċiklu ekonomiku ta’ Guinea-Bissau, u l-pajjiż huwa fost l-iktar produtturi ewlenin fid-dinja ta’ ġewż tal-cashew mhux ipproċessat. Madankollu, minħabba infrastruttura ta’ pproċessar limitata, il-biċċa l-kbira tal-ġewż tal-cashew jiġu esportati f’forma mhux ipproċessata, prinċipalment għall-Indja u l-Vjetnam, fejn jiġu pproċessati u mibjugħa f’swieq internazzjonali.

Fatt 10: Madwar 70% tal-erja hija mgħammra u l-kosta hija artabbija
Il-pajjiż huwa rikk f’foresti tropikali, li jinkludu kemm foresti tal-mixta kif ukoll foresti nixfin, u jappoġġaw varjetà wiesgħa ta’ speċijiet ta’ pjanti u annimali. Dawn il-foresti huma kruċjali mhux biss għall-bijodiversità iżda wkoll għall-ekonomija lokali, peress li jipprovdu riżorsi bħall-injam u prodotti tal-foresta mhux tal-injam. Madankollu, it-tneħħija tal-foresti u l-qata’ tal-injam qajmu tħassib dwar is-sostenibbiltà ambjentali.
Iż-żona kostali ta’ Guinea-Bissau hija kkaratterizzata minn artabbiji tal-bassijiet, partikolarment fl-Arċipelagu Bijagós u r-reġjun ta’ Bolama-Bijagós. Dawn iż-żoni huma dar għal foresti tal-mangrove u jservu bħala ekosistemi importanti għall-ħajja tal-baħar, inklużi ħut u speċijiet ta’ għasafar migratorji.

Published November 09, 2024 • 8m to read