10 фактҳои ҷолиб дар бораи Мақдуния

Фактҳои муқофиша дар бораи Мақдуния:

• Ҷойгиршавӣ: Дар Аврупои Ҷанубӣ-Шарқӣ дар ҷазираи Болқон ҷойгир аст.
• Пойтахт: Скопе.
• Номи расмӣ: Ҷумҳурии Мақдунияи Шимолӣ.
• Забони расмӣ: мақдунӣ.
• Аҳолӣ: Тақрибан 2 миллион нафар.
• Асъор: Денари мақдунӣ (MKD).
• Парчам: Майдони сурх бо офтоби зард дар марказ.
• Дин: Асосан масеҳияти православии шарқӣ.
• Ҷуғрофия: Манзараҳои гуногун, аз ҷумла кӯҳҳо, кӯлҳо ва водиҳо.

Факти 1: Мақдуния минтақаи таърихӣ аст ва Юнон ба номи расмии Мақдуния таъсир расонид

Минтақаи таърихии Мақдуния решаҳои таърихии амиқ дорад ва дар тӯли таърих бо фарҳангҳо ва тамаддунҳои гуногун алоқаманд буда, аз ҷумла Мақдунияи қадима, ки таҳти роҳбарии шахсиятҳо монанди Искандари Кабир буд. Истифодаи номи “Мақдуния” нуқтаи мубоҳиса гардид, махсусан байни Юнон ва кишваре, ки ҳозир расман ҳамчун Мақдунияи Шимолӣ маълум аст.

Юнон, ки минтақаи шимолии худро ба номи Мақдуния дошт, аз даъвоҳои эҳтимолии қаламравӣ ва оқибатҳои таърихие, ки бо истифодаи ин ном алоқаманд буданд, нигарон буд. Мубоҳисаи номгузорӣ масъалаи дурпаёмад дар робитаҳои дипломатӣ байни ин ду кишвар буд.

Созишномаи Преспа, ки дар июни соли 2018 байни Юнон ва Мақдунияи Шимолӣ имзо шуд, ҳалли дипломатии ин мубоҳисаи номгузорӣ буд. Ҳамчун қисми созишнома, Мақдунияи Шимолӣ расман номи худро ба Ҷумҳурии Мақдунияи Шимолӣ тағйир дод, ки ин нигарониҳои Юнонро ҳал кард ва робитаҳои беҳтарро байни ин ду миллат пеш бурд. Таъсири Юнон дар ҳалли масъалаи номгузорӣ нақши муҳим дар қабули номи нави расмӣ бозид.

Факти 2: Кӯли Охрид дар Мақдуния хеле қадима аст

Кӯли Охрид, ки дар сарҳади байни Мақдунияи Шимолӣ ва Албания ҷойгир аст, яке аз қадимтарин ва амиқтарин кӯлҳои Аврупо ба ҳисоб меравад. Бо синни тахминии 2 то 3 миллион сол, Кӯли Охрид на танҳо моҷарои табиӣ, балки бо чуқурии максималии тақрибан 288 метр (944 фут) низ мебошад. Ин кӯли қадима барои гуногунии зистии бой ва аҳамияти фарҳангӣ машҳур аст ва ҳамчун ориентири муҳим ва зебо дар минтақа боқӣ мемонад.

Факти 3: Зиёда аз 80% қаламрави Мақдуния кӯҳистон аст

Кишвар барои манзараҳои гуногун, аз ҷумла силсилакӯҳҳо, водиҳо ва кӯлҳо машҳур аст. Вуҷуди кӯҳҳо ба зебоии манзараи Мақдунияи Шимолӣ мусоидат мекунад ва имкониятҳоро барои фаъолиятҳои гуногуни берунӣ монанди пиёдаравӣ ва саёҳат фароҳам меорад. Баъзе аз силсилакӯҳҳои қобили зикр дар Мақдунияи Шимолӣ кӯҳҳои Шар, силсилакӯҳҳои Осогово-Беласица ва силсилакӯҳҳои Бистра ва дигаронро дар бар мегиранд.

Факти 4: Дар Мақдуния калисоҳо ва монастирҳои православии бисёри қадима мавҷуданд

Мақдунияи Шимолӣ хонаи калисоҳо ва монастирҳои православии қадимаи зиёд мебошад, ки мероси бой фарҳангӣ ва динии онро инъикос мекунад. Ин ҷойҳои динӣ аксар вақт сабкҳои меъмориии хосро намоиш медиҳанд ва дорои наккошиҳо ва осори динии арзишманд мебошанд. Баъзе мисолҳои қобили зикр иборатанд аз:

1. Монастири Муқаддас Пантелеймон: Дар соҳили ҷанубии Кӯли Охрид ҷойгир буда, ин монастир ба асри 10-ум рафта, барои наккошиҳои сабки бизантӣ машҳур аст.
2. Монастири Муқаддас Јован Бигорски: Дар кӯҳҳои Шар ҷойгир буда, ин монастир дорои наккошиҳои мураккаби чӯбӣ буда, ба Муқаддас Яҳё Ғаттос бахшида шудааст.
3. Калисои Муқаддас София: Дар Охрид ҷойгир буда, ин калисо яке аз қадимтаринҳои Мақдунияи Шимолӣ буда, ба асри 11-ум рафта, ҳамчун мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО эътироф шудааст.
4. Монастири Муқаддас Наум: Наздики Кӯли Охрид ҷойгир буда, ин монастир ба Муқаддас Наум бахшида шуда, манзараҳои зебои кӯлро дорост.
5. Монастири Муқаддас Климент: Дар Тепаи Плаошник дар Охрид ҷойгир буда, ба Муқаддас Клименти Охридӣ алоқаманд буда, дорои боқимондаҳои бостоншиносӣ ва калисои аз нав бунёдшуда мебошад.

Ин ҷойҳо ба ҳувияти фарҳангӣ ва таърихии Мақдунияи Шимолӣ мусоидат мекунанд ва ҳам меҳмонон ва ҳам зиёратчиёнро ҷалб мекунанд. Онҳо назаре ба гузаштаи кишвар ва аҳамияти масеҳияти православӣ дар минтақа пешниҳод мекунанд.

Эзоҳ: Агар шумо наққа доред ба кишвар сафар кунед, санҷед, ки оё шумо барои ронандагӣ ба Иҷозаномаи Байналмилалии Ронандагӣ дар Мақдуния ниёз доред.

Факти 5: Модар Тереза дар Мақдуния таваллуд шудааст

Модар Тереза, ки ном аслии вай Анҷезё Гонҷе Бойаҳиу буд, дар 26 августи соли 1910 дар Скопе таваллуд шуд, ки он вақт қисми Империяи Усмонӣ буд ва ҳозир пойтахти Мақдунияи Шимолӣ аст. Модар Тереза умри худро ба кори башардӯстона бахшид ва ба рамзи раҳмдилӣ ва фидокорӣ табдил ёфт. Вай ҷамъияти “Фиристодагони хайрия”-ро таъсис дод ва барои кӯшишҳои хайриявияш ҷоизаҳои зиёде гирифт, аз ҷумла Ҷоизаи Нобелии Сулҳ дар соли 1979. Ҷои таваллуди Модар Тереза, Скопе, меросашро эҳтиром мекунад ва хонаи кӯдакии вай ба музее табдил ёфтааст, ки ба ҳаёт ва кораш бахшида шудааст.

Факти 6: Мақдуния яке аз амиқтарин ғорҳои зериобии ҷаҳонро дорад

Ғори Врело, ки дар дарраи Матка наздики Скопе, Мақдунияи Шимолӣ ҷойгир аст, барои доштани яке аз амиқтарин ғорҳои зериобии ҷаҳон маълум аст. Чуқурии дақиқи ғор метавонад фарқ кунад, аммо он аксар вақт ҳамчун яке аз амиқтарин системаҳои ғорҳои зериобӣ зикр мешавад, ки баъзе қисматҳои он ба чуқурии зиёда аз 200 метр (656 фут) мерасанд. Ғор дар байни ғӯтаварони ғор ва ҳавасмандон маъмул аст ва кашфиёти он ба фаҳмидани муҳитҳои зеризаминӣ мусоидат кардааст. Дарраи Матка, ки дар он Ғори Врело ҷойгир аст, минтақаи табиии зебо бо кӯл, дарра ва флора ва фаунаи гуногун мебошад.

Факти 7: Пойтахти Скопе чандин маротиба аз нав сохта шудааст

Яке аз ҳодисаҳои муҳим дар таърихи Скопе заминҷунбии вайронкунандаи соли 1963 буд, ки ба шаҳр зарари васеъ расонд. Пас аз заминҷунбӣ, кӯшиши ҷомеи базсозӣ оғоз шуд. Лоиҳаи базсозӣ, ки аз ҷониби меъморон ва шаҳрсозон роҳбарӣ мешуд, на танҳо ҳадафи базсозии шаҳр, балки инчунин дигаргунии манзараи шаҳриро дошт.

Дар натиҷа, Скопе омезиши сабкҳои меъмориро намоиш медиҳад, ки ҳам унсурҳои таърихӣ ва ҳам муосирро дар бар мегирад. Минтақаи марказии шаҳр, ки аксар вақт ҳамчун лоиҳаи Скопе 2014 маълум аст, ислоҳоти назаррасро барои эҷоди маркази шаҳри зиёда ягон ва ба ҷиҳати эстетикӣ унисон пушт сар дод.

Факти 8: Зиёда аз 4 аср Мақдуния зери ҳукумати Империяи Усмонӣ буд

Дар тӯли зиёда аз чор аср, Мақдунияи Шимолӣ зери ҳукумати усмонӣ буд, ки ин ҷанбаҳои гуногуни ҳувияти онро шакл дод. Ин таъсир махсусан дар манзараи меъморӣ намоён аст, ки масҷидҳо ва иморатҳои сабки усмонӣ шаҳрҳо монанди Скопе ва Тетоворо мазайн кардаанд. Анъанаҳои ошпазӣ аломатҳои усмониро доранд, ки дар хӯракҳо монанди кабоб ва баклава дида мешаванд. Аз ҷиҳати забоншиносӣ, туркии усмонӣ баъзе истилоҳотро ба забони мақдунӣ ворид кард. Ҳамзистии масҷидҳо ва ҷойҳои масеҳии православӣ мероси усмониро дар гуногунии динӣ инъикос мекунад. Ин давраи таърихӣ боби муҳими боқӣ мемонад, ки ба фарҳанг, забон ва риштаи умумии таърихии Мақдунияи Шимолӣ таъсири амиқ расондааст.

Факти 9: Мақдуния Стоунҳенҷи худро дорад

Ҷойгоҳи бостоншиносӣ-нуҷумшиносии Кокино аксар вақт ҳамчун “Стоунҳенҷи мақдунӣ” зикр мешавад. Кокино ҷойгоҳи бостоншиносии қадима аст, ки дар кӯҳи Кодҷадҷик дар Мақдунияи Шимолӣ ҷойгир аст. Он барои расадхонаи мегалитии худ машҳур аст, ки ба асри биринҷӣ рафта.

Хусусиятҳои калидии Кокино иборатанд аз:

1. Функсияи расадхона: Кокино ҳамчун расадхона барои пайгирии ҳодисаҳои осмонӣ, аз ҷумла ҳаракати офтоб ва моҳ хидмат мекардааст гуман мешавад. Баъзе сангҳо тавре танзим шудаанд, ки дар давраҳои мушаххас бо тулӯъ ва ғуруби офтоб мувофиқат кунанд.
2. Пайдоиши асри биринҷӣ: Синни ҷойгоҳ тақрибан 3800 сол тахмин карда мешавад, ки онро ба асри миёнаи биринҷӣ мегузорад. Он яке аз қадимтарин расадхонаҳои нуҷумии ҷаҳон ҳисобида мешавад.
3. Сохтмонҳои мегалитӣ: Ҷойгоҳ аз нишондиҳандагони сангӣ ва платформаҳое иборат аст, ки эҳтимолан барои мақсадҳои гуногуни нуҷумӣ ва расмӣ истифода мешудаанд.

Гарчанде ки аз ҷиҳати сохтор дақиқан ба Стоунҳенҷ монанд нест, Кокино мавзӯи умумии будани ҷойгоҳи қадим бо аҳамияти нуҷумӣро мубодила мекунад. Он ҳамчун мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО барои аҳамияти фарҳангӣ ва таърихиаш эътироф шудааст.

Факти 10: Мақдунҳо аз машрубот ракияро афзал медонанд

Ракия машруботи анъанавии мевагӣ аст, ки дар бисёр кишварҳои Болқон, аз ҷумла Мақдунияи Шимолӣ маъмул аст. Он одатан тавассути ҷудокунии мевагии тахмиршуда тайёр карда мешавад ва мевагӣ маъмул барои ракия шлӯ, ангур ва зардолуро дар бар мегирад.

Гарчанде ки рост аст, ки ракия аҳамияти фарҳангӣ дорад ва дар Мақдунияи Шимолӣ истеъмол мешавад, афзалиятҳо барои машрубот дар байни афрод метавонанд фарқ кунанд. Баъзе мақдунҳо дар ҳақиқат афзалият ба ракия диҳанд, махсусан дар ҷашнҳо ё ҷашнвораҳои фарҳангӣ, дар ҳоле ки дигарон аз гуногуни машрубот, аз ҷумла шароб ва оби ҷав лаззат мебаранд.