Фактҳои зудӣ дар бораи Мексика:
- Аҳолӣ: Тақрибан 128 миллион нафар.
- Пойтахт: Мексика Сити.
- Забони расмӣ: Испанӣ.
- Асъор: Песои мексикагӣ (MXN).
- Ҳукумат: Ҷумҳурии федералии президентии конститутсионӣ.
- Дини асосӣ: Католицизми римӣ, бо ҳузури муҳими протестантизм.
- Ҷуғрофия: Дар Америкаи Шимолӣ воқеъ аст, дар шимол бо Иёлоти Муттаҳида, дар ҷануби шарқӣ бо Гватемала ва Белиз ҳамсарҳад аст ва дар ғарб бо Уқёнуси Ором, дар шарқ бо Халиҷи Мексика ва дар ҷануби шарқӣ бо Баҳри Кариб ҳамсарҳад аст.
Факти 1: Мексика 38 объекти мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО дорад
Объектҳои мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО дар Мексика доираи гуногуни хосиятҳои фарҳангӣ, табиӣ ва омехтаро дар бар мегиранд, ки таърихи бой, биогуногунӣ ва мероси фарҳангии кишварро намоиш медиҳанд. Ин объектҳо комплексҳои бостоншиносӣ, шаҳрҳои таърихӣ, қорихонаҳои табиӣ, қорихонаҳои биосфера ва манзараҳои фарҳангиро дар бар мегиранд, ки инъикоскунандаи гуногунии фарҳангӣ ва табиии Мексика мебошанд.
Баъзе аз объектҳои машҳури мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО дар Мексика иборатанд аз Маркази таърихии Мексика Сити ва Хочимилко, шаҳри қадимии Теотиуакан, маркази таърихии шаҳри Оахака, шаҳри пеш аз испанӣ Чичен Итца, маркази таърихии Пуэбла, шаҳри қадимии Паленкуе ва қорихонаи биосфераи Сиан Каан ва дигарон.
Факти 2: Мексика Сити бузургтарин шаҳри испанизабон дар ҷаҳон аст
Мексика Сити, ки бо номи Сиудад де Мехико низ маъруф аст, пойтахт ва бузургтарин шаҳри Мексика мебошад. Бо аҳолии зиёда аз 21 миллион нафар дар минтақаи мегаполиси, Мексика Сити пуршуддатарин шаҳр дар Мексика ва бузургтарин шаҳри испанизабон дар ҷаҳон мебошад.
Ҳамчун маркази сиёсӣ, фарҳангӣ ва иқтисодии Мексика, Мексика Сити таърихи бойе дорад, ки то тамаддуни ацтек бармегардад, инчунин саҳнаи фарҳангии ҷонбахш, ошпазии гуногун ва ҷойҳои машҳури барҷастае чун маркази таърихии шаҳр, Боғи Чапултепек ва Кохи Миллӣ дорад.
Факти 3: Мексика миқдори зиёди вулқонҳо дорад
Мексика дар амтидоди Ҳалқаи Оташи Уқёнуси Ором воқеъ аст, минтақае ки барои фаъолияти баланди вулқонӣ ба сабаби ҳаракати плитҳои тектоникӣ маъруф аст. Дар натиҷа, Мексика маҷмуи гуногуни вулқонҳо дорад, ки аз фаъол то хомӯш дар саросари кишвар пароканда шудаанд.
Баъзе аз вулқонҳои машҳури Мексика иборатанд аз:
- Попокатепетл: Дар наздикии Мексика Сити воқеъ, Попокатепетл яке аз фаъолтарин вулқонҳои Мексика аст ва ба сабаби хатарҳои эҳтимолиаш мунтазам назорат карда мешавад.
- Ситлалтепетл (Пико де Оризаба): Баландтарин қуллаи Мексика, Ситлалтепетл стратовулқони хомушест, ки дар қисми шарқии кишвар воқеъ аст.
- Парикутин: Парикутин вулқони машҳури конуси хокистар аст, ки дар соли 1943 дар замини ҷавдор дар Мичоакан пайдо шуд ва онро ба яке аз ҷавонтарин вулқонҳои ҷаҳон табдил дод.
- Колима: Инчунин бо номи Волкан де Фуэго маъруф, Колима яке аз фаъолтарин вулқонҳои Мексика аст ва дар қисми ғарбии кишвар воқеъ аст.
- Невадо де Толука: Невадо де Толука стратовулқони хомуше аст, ки дар иёлоти Мексика воқеъ аст ва кратери он ду кӯли кратердор дорад.
Факти 4: Ошпазии мексикагӣ ҳамчун мероси ҷаҳонӣ эътироф шудааст
Ошпазии мексикагӣ дар саросари ҷаҳон барои гуногунӣ, маззаҳо ва аҳамияти фарҳангиаш ҷашн гирифта мешавад. Он бо омезиши бойи маводи хоми бумии Месоамерика, аз қабили ҷуворимакка, лӯбиё, қаламфури тез ва помидор, дар таркиб бо таъсироти мустамлакотии испанӣ ва анъанаҳои ошпазии фарҳангҳои дигар тавсиф карда мешавад.
ЮНЕСКО ошпазии мексикагиро ҳамчун мероси фарҳангии номаддӣ барои нақши он дар такмили ҳамбастагии иҷтимоӣ, таҳкими алоқаҳои оилавӣ ва тақвияти ҳувияти ҷомеа эътироф кард. Амалиётҳои анъанавӣ, дониш ва маросимҳои марбут ба ошпазии мексикагӣ, аз ҷумла кишоварзӣ, усулҳои пухтанд ва расмҳои хӯроки ҷамъӣ, ба аҳамияти фарҳангӣ ва устуворӣ дар тӯли наслҳо саҳм мегузоранд.
Факти 5: Бузургтарин пирамидаи қадима дар Мексика воқеъ аст
Пирамидаи бузурги Чолула, ки бо номи Тлачиуалтепетл низ маъруф аст (маънои “кӯҳи сохтаи инсон”), бинои бузурги Месоамерикаест, ки аз ҷониби мардуми бумии минтақа, асосан ацтекҳо ва баъдтар толтекҳо сохта шудааст. Тахмин карда мешавад, ки он дар тӯли чанд асрҳо сохта шудааст ва тақрибан дар асри 3-юми пеш аз мелод оғоз ёфта то асри 9-юми милодӣ идома ёфтааст.
Гарчанде ки Пирамидаи бузурги Чолула мисли Пирамидаи бузурги Гиза дар Миср баланд нест, аммо он ифтихори бузургтарин пирамида аз ҷиҳати ҳаҷм дорад. Пирамида тақрибан 450 метр (1,480 фут) дар ҳар тарафи пояаш андоза гирифта ва то баландии тақрибан 66 метр (217 фут) мерасад.
Эзоҳ: Агар шумо нақша дошта бошед, ки ҷойҳои машҳури Мексикаро ба танҳоӣ дидан кунед, дар ин ҷо тафтиш кунед, шояд шумо ба Иҷозатномаи байналмилалии ронандагӣ барои кираи мошин ва ронандагии мошин ниёз дошта бошед.
Факти 6: Астероиде, ки динозаврҳоро кушт, дар Мексика ба замин афтод
Кратери зарбаи Чикшулуб тақрибан 66 миллион сол пеш ҳангоме ташаккул ёфт, ки астероиди бузурге, ки диаметри он тақрибан 10 километр (6 мил) тахмин карда мешавад, ба Замин зарба зад. Ин зарба миқдори ҳайратовари энергияро озод кард, ки ба оқибатҳои фоҷиавӣ, аз ҷумла оташсӯзиҳои васеъ, цунамиҳо ва тағйироти иқлими ҷаҳонӣ оварда расонд.
Зарбаи Чикшулуб ҳамчун яке аз сабабҳои асосии ҳодисаи нестшавии Кретасеус-Палеоген (K-Pg) васеъ пазируфта шудааст, ки ба нестшавии тақрибан 75% намудҳои растанӣ ва ҳайвонот дар Замин, аз ҷумла динозаврҳои ғайрипарранда оварда расонд.
Гарчанде ки ҷойгиршавии дақиқи кратери зарба дар солҳои 1970 кашф шуд, аммо то солҳои 1990 олимон иртиботи онро бо ҳодисаи нестшавии оммавӣ тасдиқ накарда буданд. Имрӯз кратери зарбаи Чикшулуб яке аз беҳтарин ҳифзшуда ва мавриди омӯзиши сохторҳои зарба дар Замин мебошад, ки маълумоти арзишманд дар бораи таърихи сайёраи мо ва ҷараёнҳое, ки он дар тӯли миллионҳо сол ташаккул додаанд, медиҳад.
Факти 7: Мексика ҷаннати серфингистон аст
Бо зиёда аз 9,000 километр (5,600 мил) соҳил дар ҳамсарҳадӣ бо Уқёнуси Ором, Халиҷи Мексика ва Баҳри Кариб, Мексика доираи гуногуни мавҷшиканиҳоро дорад, ки барои серфингистони сатҳҳои гуногуни маҳорат ва афзалиятҳо мувофиқ аст.
Дар Соҳили Уқёнуси Ором, ҷойҳои аз қабили Пуэрто Эскондидо дар Оахака, Саюлита дар Наярит ва Энсенада дар Баҳа Калифорния барои мавҷҳои мунтазам, оби гарм ва фарҳанги серингистонии ҷонбахш маъруфанд. Пуэрто Эскондидо махсусан барои мавҷшиканаи қувваномади соҳилиаш бо номи Сикатела машҳур аст, ки серфингистони ботаҷрибаро аз саросари ҷаҳон барои наваштани барелҳои ғолибаш ҷалб мекунад.
Дар Баҳа Калифорния, ҷазираи Баҳа мавҷшиканиҳои зиёдро дар тӯли соҳили сахти он пешниҳод мекунад, бо ҷойҳои барҷастаи аз қабили Скорпион Бей, Тодос Сантос ва Пунта Сан Карлос, ки мавҷҳои олӣ ҳам барои ибтидоиён ва ҳам барои серфингистони ботаҷриба пешниҳод мекунанд.
Дар тарафи Кариб, ҷойҳои аз қабили Тулум ва Плая дел Кармен дар Ривиера Майя пляжҳои зебо ва мавҷшиканиҳои рифҳоро барои серфинг пешниҳод мекунанд, махсусан дар моҳҳои зимистон, вақте ки мавҷҳо аз шимол мавҷҳои мунтазам тавлид мекунанд.
Факти 8: Қадимтарин донишгоҳ дар Америкаи Шимолӣ дар Мексика воқеъ аст
UNAM дар 21 сентябри соли 1551 таъсис ёфт ва онро ба яке аз қадимтарин донишгоҳҳои Америка табдил дод ва аз бисёре аз донишгоҳҳои барҷастаи дигари Америкаи Шимолӣ, аз ҷумла Донишгоҳи Ҳарвард (дар соли 1636 таъсис ёфта) ва Коллеҷи Вилям ва Мэри (дар соли 1693 таъсис ёфта) пештар таъсис ёфт.
Имрӯз UNAM аз ҷиҳати шумораи донишҷӯён яке аз бузургтарин донишгоҳҳои ҷаҳон мебошад, ки ҳаёткоҳҳо дар саросари Мексика ва барномаҳои гуногуни таълимие дорад, ки санъатҳо, илмҳо, илми инсон, муҳандисӣ ва дигаронро дар бар мегирад.
Факти 9: Шумо метавонед кӯчаҳои каҷро дар Мексика Сити бинед
Мексика Сити дар аввал дар ҷойи пойтахти қадимии ацтекӣ Теночтитлан сохта шуд, ки дар ҷазираи дар Кӯли Тешкоко таъсис ёфта буд. Вақте ки конкистадорҳои испанӣ дар аввалҳои асри 16 расиданд, онҳо кӯлро хушк карданд ва шаҳри мустамлакавиро дар хараборияш сохтанд. Тарҳи номунтазами шаҳри қадим бо кӯчаҳои печхӯрда ва блокҳои ашкали номунтазам ба тарроҳии шаҳрсозии Мексика Ситии муосир таъсир расонд.
Илова бар ин, васъшавӣ ва рушди зуди Мексика Сити дар тӯли асрҳо ба сохтани роҳҳо ва хиёбонҳое оварда расондааст, ки контурҳои заминро пайравӣ мекунанд ва дар натиҷа баъзе кӯчаҳо бо печҳо, махсусан дар ноҳияҳои тепагӣ ё ҷойҳое, ки замин номунтазам аст, ба вуҷуд омадаанд. Аммо муҳим аст, ки қайд кунем, ки ҳузури кӯчаҳои каҷ дар Мексика Сити танҳо ба топографияи шаҳр марбут нест, балки ба омилҳои таърихӣ, фарҳангӣ ва нақшакашии шаҳрӣ низ таъсир мерасонад.
Факти 10: Мексика хонаи дахҳо халқҳои бумӣ бо забонҳои худ мебошад
Мутобиқи Институти миллии забонҳои бумии Мексика (INALI), дар ҳоли ҳозир 68 забони бумии эътирофшуда дар Мексика сухта мешаванд, ки ба оилаҳои гуногуни лисонӣ аз қабили Ото-Мангеан, Майя, Миксе-Сокеан ва Уто-Астекан ва дигарон тааллуқ доранд. Баъзе аз васеътарин забонҳои бумии сухташуда дар Мексика иборатанд аз наҳуатл, майя, сапотек, микстек ва отомӣ.
Published April 27, 2024 • 15m to read
