10 фактҳои ҷолиб дар бораи Перу

Фактҳои зуд дар бораи Перу:

• Аҳолӣ: Тақрибан 34 миллион нафар.
• Пойтахт: Лима.
• Забони расмӣ: Испанӣ, Кечуа ва Аймара.
• Асъор: Соли Перу (PEN).
• Ҳукумат: Ҷумҳурии президентии ягона.
• Дини асосӣ: Католикизми Рим.
• Ҷуғрофия: Дар соҳили ғарбии Америкаи Ҷанубӣ ҷойгир буда, Перу бо манзараҳои гуногун маъруф аст, аз ҷумла кӯҳҳои Андес, ҷангалҳои Амазон ва биёбонҳои соҳилӣ, ки масоҳати тақрибан 1,3 миллион километри мураббаъро фаро мегирад.

Факти 1: Мачу Пикчу яке аз аҷоибҳои нави ҷаҳон аст

Мачу Пикчу, дар байни қуллаҳои гирифтаи туман кӯҳҳои Андес дар Перу ҷойгир шуда, ҳамчун шоҳиди қобилияти ихтироъгарӣ ва меъморӣ тамаддуни қадимаи Инка истода аст. Ин ҷойи мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО, ки ҳамчун яке аз Ҳафт Аҷоибаи Нави Ҷаҳон муайян шудааст, меҳмононро бо хароболиҳои асрорангез, сохтмонҳои санги мураккаб ва муҳити табиии ҳайратангез ҷалб мекунад. Дар асри 15-ум сохта шуда ва баъд аз он зуд тарк карда шуда, Мачу Пикчу то кашфи дубораи он аз ҷониби американӣ Ҳайрам Бингем дар соли 1911 аз ҷаҳони берун пинҳон боқӣ мондааст. Имрӯз он ҳамчун рамзи мероси бойи фарҳангии Перу истода ва ҳамчун ҷойи зиёрат барои сайёҳоне, ки мехоҳанд асрорҳои ин қалъаи қадимро кушоянд ва зебоии ҳайратангез ва аҳамияти таърихии онро таҳсин кунанд, хизмат мекунад.

Факти 2: Яке аз дарозтарин притокҳои Амазон дар Перу оғоз меёбад

Дарёи Мараньон, яке аз дарозтарин притокҳои дарёи Амазон, дар Перу сарчашма мегирад. Аз қуллаҳои барфпӯши кӯҳҳои Андес дар минтақаи Анкаш дар Перу баромада, дарёи Мараньон тақрибан 1,600 километр ба тарафи шимолу ғарб тавассути Андеси Перу ҷорӣ шуда, наздики шаҳри Наута бо дарёи Укаяли меомезад. Аз он ҷо, обҳои омехта дарёи Амазонро ташкил медиҳанд, ки сафари худро тавассути ҷангалҳои васеи Амазон то расидан ба уқёнуси Атлантик идома медиҳад. Дарёи Мараньон нақши муҳимро дар ҳидрологияи ҳавзаи Амазон бозида, ба ҷараёни умумии системаи дарёи Амазон саҳми назаррас дорад.

Факти 3: Либоси миллии пончо таърихи хеле дарози дорад

Аз замонҳои пеш аз Колумб сар карда, пончоҳо аз ҷониби халқҳои бумӣ дар тамоми минтақаи Андес, аз ҷумла Инкаҳо ва пешравонашон пӯшида мешуданд. Ин либосҳо мақсадҳои амалӣ дошта, ба монанди гармӣ дар иқлими хунуки кӯҳӣ ва ҳифз аз омилҳои табиӣ хизмат мекарданд.

Пончоҳо инчунин аҳамияти рамзӣ дошта, мақоми иҷтимоӣ, шахсияти фарҳангӣ ва ҳунармандиро ифода мекарданд. Онҳо аксар вақт нақшу нигорҳои мураккаб дошта ва бо тарҳҳо ва намунаҳои муфассаль оро карда мешуданд, ки маъно дошта ва ҷомеа, анъанаҳо ва эътиқодҳои пӯшандагонро инъикос мекарданд.

Имрӯз пончо ҳиссаи ҷудонашавандаи фарҳанги Перу боқӣ мондааст ва дар маросимҳои анъанавӣ, ҷашнвораҳо ва ҳаёти рӯзмарра ҳам аз ҷониби мардон ҳам занон пӯшида мешавад.

Факти 4: Фотеҳони испанӣ аксар вақт биноҳои нав дар болои биноҳои кӯҳнаи ҳиндӣ сохтанд

Фотеҳони испанӣ, ҳангоми расидан ба Америка, аксар вақт сохтмонҳои мавҷудаи бумӣ истифода бурда ё дар болои онҳо сохтмонҳои нав сохтанд, махсусан дар ҷойҳое, ки онҳо мехостанд шаҳракҳои худро таъсис диҳанд ё дар болои аҳолии маҳаллӣ назорат барқарор кунанд. Ин амал мақсадҳои гуногунро дошт, аз ҷумла истеҳкоми бартарӣ дар болои фарҳангҳои бумӣ, истифодаи зерсохтҳои мавҷуда барои истифодаи испанӣ ва рамз кардани интиқоли қудрат аз ҳукумронони бумӣ ба мақомҳои колониалии испанӣ.

Дар бисёр ҳолатҳо, фотеҳони испанӣ меҳнати халқҳои бумӣ барои сохтани биноҳои нав ё тағйир додани биноҳои мавҷуда мувофиқи услубҳои меъморӣ испанӣ истифода мебурданд. Ин боиси омехташавии таъсирҳои меъмории бумӣ ва аврупоӣ шуд, ки дар тарҳ ва сохтани биноҳои давраи истеморӣ дар тамоми Америкаи Лотинӣ намоён аст.

Факти 5: 80% алпакаҳои ҷаҳон дар Перу ёфт мешаванд

Перу хонаи қисми назаррас аҳолии алпакаҳои ҷаҳон аст ва тахминҳо нишон медиҳанд, ки тақрибан 80% аҳолии алпакаҳои ҷаҳон дар Перу зиндагӣ мекунанд. Ин ҳайвонҳои хонагии Америкаи Ҷанубӣ асосан дар минтақаҳои баландикӯҳии Андеси Перу парвариш карда мешаванд, ки дар он ҷо онҳо барои пашми арзишманди худ қарнҳо парвариш карда мешаванд. Алпакаҳо нақши муҳимро дар бофтори фарҳангӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоии ҷомеаҳои андесии Перу бозида, дар он ҷо онҳо барои пашм, гӯшт ва нақши худ дар маросимҳо ва расмҳои анъанавӣ қадр карда мешаванд.

Факти 6: Перу забонҳои бисёри бумӣ нигоҳ доштааст

Тахмин карда мешавад, ки Перу хонаи зиёда аз 47 забони бумӣ аст ва Кечуа ва Аймара дар байни васеътарин гуфтаистифодашавандаҳо қарор доранд.

Ҳукумати Перу чораҳоеро барои ҳифз ва тарғиби забонҳои бумӣ тавассути қонунгузорӣ ва ташаббусҳои таълимӣ андешидааст. Дар соли 1975 Перу Кечуа ва Аймараро ҳамчун забонҳои расмӣ дар қатори испанӣ эътироф кард ва ба онҳо дар минтақаҳое, ки онҳо ба таври васеъ истифода мешаванд, мақоми расмӣ дод. Илова бар ин, талошҳо барои дохил кардани забонҳои бумӣ ба барномаҳои таълимӣ ва дастгирии ҷомеаҳои бумӣ дар нигоҳдории мероси лисонии худ анҷом дода шудаанд.

Сарфи назар аз ин талошҳо, бисёр забонҳои бумӣ дар Перу аз сабаби омилҳое чун шаҳрнишинӣ, глобализатсия ва бартарии испанӣ ҳамчун забони асосии таълим ва тиҷорат дар хавфи нестшавӣ қарор доранд.

Факти 7: Дар Перу ҷойест, ки намак аз замонҳои қадим то ҳол ба ҳамон усул истихроҷ мешавад

Ҳавзчаҳои намаки Марас, ки дар водии муқаддаси Инкаҳо наздики шаҳри Марас дар Перу ҷойгиранд, усулҳои қадимаи истихроҷи намакро нишон медиҳанд, ки ҳазорсолаҳо боқӣ мондаанд. Ин ҳавзчаҳои намак, ки ба забони маҳаллӣ “салинерас” номида мешаванд, тақрибан 3000 ҳавзчаи хурди террасагӣ шударо дар бар мегиранд, ки бо эҳтиёт дар даромани кӯҳ ҳакк карда шудаанд.

Бо истифода аз усуле, ки аз замонҳои пеш аз Колумб тағйир нанофтааст, оби шӯри чашма тавассути шабакаи канолҳо ба ҳавзчаҳо меравад. Ҳангоми буховр шудани об дар зери офтоби шадиди Андес, намаки кристаллӣ дар сатҳи ҳавзчаҳо ташаккул меёбад. Коргарон, аксар вақт аъзоёни ҷомеаҳои маҳаллӣ, намакро бо даст эҳтиёт ҷамъ мекунанд, раванде, ки дар бар мегирад кристалҳои намакро бо рейк ҷамъ кардан ва онҳоро дар тамоми ҳавзчаҳои террасагӣ шуда аз нав тақсим кардан.

Ин усули анъанавии истихроҷи намак на танҳо мероси фарҳангии минтақаро нигоҳ медорад, балки ҳаёти оилаҳои маҳаллиро таъмин мекунад. Ҳар сол ҳавзчаҳои намаки Марас тақрибан 160,000 тонни намак истеҳсол мекунанд, ки барои покии худ арзишманд ва дар барномаҳои гуногуни ошпазӣ ва саноатӣ ҳам дар дохил ҳам дар хориҷ истифода мешаванд.

Факти 8: Дельфинҳои гулобӣ дар Перу дида мешаванд

Ин дельфинҳои рангин оби ширинзӣ дар ҳавзаи Амазон, аз ҷумла дарёҳои Перу, ба монанди дарёҳои Амазон, Укаяли ва Мараньон бумӣ ҳастанд.

Ранги гулобии ин дельфинҳо ҳангоми ҷавонӣ зиёдтар намоён аст ва бо калонсолӣ кам мешавад, ки дар натиҷа дар калонсолон ранги гулобӣ-хокистарӣ ё ҳатто хокистарӣ ҳосил мешавад. Дельфинҳои гулобӣ барои рафтори дӯстона ва кунҷковашон маъруфанд ва аксар вақт ба қайиқҳо ва шиногарон наздик мешаванд.

Мулоқот бо дельфинҳои гулобӣ дар зистгоҳи табиии онҳо барои меҳмонони минтақаи Амазони Перу таҷрибаи беназир ва хотирмон аст ва имкони мушоҳидаи ин мавҷудоти ҷолиб аз наздик ва маълумот дар бораи экология ва ҳолати муҳофизатии онҳоро фароҳам меорад.

Факти 9: Перу “Шаҳри Сафед” дорад, ки аз санги вулқонӣ сохта шудааст

Арекипа, ки ба ном “Шаҳри Сафед” (Ciudad Blanca) маъруф аст, зеро бисёр биноҳояш аз санги сафеди вулқонӣ бо номи силлар сохта шудаанд, яке аз шаҳрҳои машҳури Перу аст. Дар минтақаи андесии ҷануби Перу ҷойгир буда, Арекипа бо манзараи зебои меъморӣ, ки аз сохтмонҳои давраи истеморӣ аз санги туфи вулқонӣ сохта шудааст, ифтихор мекунад.

Маркази таърихии Арекипа, ки ҳамчун Ҷойи Мероси Ҷаҳонии ЮНЕСКО муайян шудааст, биноҳои зиёди давраи истеморӣ хуб нигоҳ дошта шударо дар бар мегирад, аз ҷумла калисоҳо, монастирҳо ва кушкҳо, ки ҳама аз санги вулқонии сафеди махсус сохта шудаанд. Истифодаи силлар ба шаҳр намуди ҷолиб медиҳад, махсусан ҳангоми рӯшноӣ аз офтоб, ки ба он лақаби “Шаҳри Сафед” овардааст.

Эзоҳ: Агар шумо ба ин кишвар сафар кардан барномаризӣ кунед, дар ёбед, ки оё шумо ба Гувоҳинома Байналмилалии Ронандагӣ дар Перу ниёз доред.

Факти 10: Баландтарин кӯли кишти равӣ дар Перу ҷойгир аст

Кӯли Титикака, дар сарҳади Перу ва Боливия ҷойгир буда, аксар вақт ҳамчун баландтарин кӯли кишти равии ҷаҳон шинохта мешавад. Дар баландии тақрибан 3,812 метр (12,507 фут) аз сатҳи баҳр ҷойгир буда, кӯли Титикака барои зебоии табиии ҳайратангез, аҳамияти фарҳангӣ ва экологияи беназираш машҳур аст.

Сарфи назар аз баландии зиёд, кӯли Титикака ҷомеаҳои гуногуни бумӣ ва ҳаёти ваҳшӣ, аз ҷумла чандин гуни моҳӣ ва паррандагонро дастгирӣ мекунад. Обҳои кӯл барои қайиқҳо қобили ҳаракат аст, аз қайиқҳои анъанавии най, ки моҳигирони маҳаллӣ истифода мебаранд, то киштиҳои муосир, ки ба сайёҳон ва сокинон хизмат мерасонанд.

Кӯли Титикака барои халқҳои бумии минтақа, ки ҳазорҳо сол дар соҳилҳояш зиндагӣ мекунанд, аҳамияти фарҳангии азим дорад. Он хонаи ҷазираҳои зиёд аст, баъзе аз онҳо хароболиҳои қадим ва деҳаҳои анъанавӣ доранд, ки дар бораи фарҳангҳо ва тарзи зиндагии пеш аз Колумб маълумот медиҳанд.