10 фактҳои ҷолиб дар бораи Лубнон

Фактҳои зудӣ дар бораи Лубнон:

• Аҳолӣ: Тақрибан 6 миллион нафар.
• Пойтахт: Байрут.
• Шаҳри калонтарин: Байрут.
• Забони расмӣ: Арабӣ.
• Забонҳои дигар: Фаронсавӣ ва инглисӣ васеъ истифода мешаванд.
• Асъор: Фунти лубнонӣ (LBP).
• Ҳукумат: Ҷумҳурии унитарии парламентӣ.
• Дини асосӣ: Ислом ва насронӣ ду дини калонтаринанд, бо омезиши гуногуни мазҳабҳо дар ҳар кадом.
• Ҷуғрофия: Дар Хориҷи Наздик ҷойгир аст, аз шимол ва шарқ бо Сурия ва аз ҷануб бо Исроил ҳамсарҳад аст. Он дар ғарб соҳили Баҳри Сафедро дорад.

Факти 1: Лубнон таърихи бой ва қадимӣ дорад

Лубнон таърихи бой ва қадимиро дорад, ки ҳазорон сол дарбар мегирад ва онро ба маркази муҳими фарҳангӣ ва таърихӣ дар Хориҷи Наздик табдил медиҳад. Дар чорроҳии ҳавзаи Баҳри Сафед ва Хориҷи Наздик воқеъ будааш, мавқеияти стратегии Лубнон дар тӯли таърих тамаддунҳо ва фарҳангҳои зиёдро ҷалб кардааст ва ҳар кадом дар минтақа нишони худро гузоштаанд.

Ҷанбаҳои асосии таърихи бойи Лубнон инҳоро дар бар мегиранд:

1. Тамаддуни финиқӣ: Лубнон аксар вақт ҳамчун гаҳвораи тамаддуни қадимии финиқӣ тавсиф мешавад, ки аз тақрибан 3000 пеш аз милод то 64 пеш аз милод дар соҳили Лубнон рушд кардааст. Финиқиҳо бо қудрати баҳриёнаворӣ, шабакаҳои тиҷоратӣ ва таҳияи аввалин алифбои маълум машҳур буданд.
2. Давраи румӣ ва византӣ: Лубнон қисми Империяи Рум ва баъдтар Империяи Византӣ буд, ки дар он замон ҳамчун маркази тиҷорат, фарҳанг ва донишомӯзӣ рушд кардааст. Шаҳрҳое мисли Баълбак, Сур ва Библ таҳти ҳукми румиҳо нуфузмандӣ пайдо карданд ва ибодатхонаҳо, театрҳо ва инфрасохторҳои таъсирбахше, ки имрӯз ҳам намоён мебошанд, сохта шуданд.
3. Давраи исломӣ: Таърихи Лубнон инчунин фатҳҳои исломӣ ва давраҳои баъдинаи ҳукмронии силсилаҳои мухталифи исломиро дар бар мегирад, ки ба мероси фарҳангӣ ва меъмории минтақа саҳм гузоштанд. Шаҳрҳои Тароблус, Сайдо ва Байрут ҳамчун марказҳои тиҷорат ва донишомӯзӣ аҳамияти бештар пайдо карданд.
4. Ҳукмронии усмонӣ: Лубнон аз асри 16 то аввали асри 20 таҳти ҳукмронии усмониҳо буд. Ин давра ба воридшавии Лубнон ба Империяи Усмонӣ ва таъсири фарҳанги туркӣ ба анъанаҳо ва идораи маҳаллӣ мушоҳида карда шуд.
5. Таърихи муосир: Дар асри 20 Лубнон тағйиротҳои сиёсӣ ва иҷтимоии назаррасро аз ҷумла ҳукмронии истиъмории фаронса (давраи мандат), истиқлол дар соли 1943 ва давраҳои баъдинаи беқарорӣ аз ҷумла Ҷанги шаҳрвандии Лубнон (1975-1990) ва мушкилоти геосиёсии давомдор таҷриба кардааст.

Факти 2: Бисёре аз лубнониҳо забони фаронсавиро медонанд

Бисёре аз мардуми лубнонӣ дар забони фаронсавӣ моҳиранд, ки ин асосан ба алоқаҳои таърихии Лубнон бо Фаронса дар давраи ҳукмронии мандати фаронсавӣ пас аз фурӯпошии Империяи Усмонӣ баъд аз Ҷанги ҷаҳонии якум вобастагӣ дорад. Аз 1920 то 1943 Лубнон таҳти мандати фаронсавӣ буд ва дар ин давра забони фаронсавӣ дар идора, таълим ва тиҷорат васеъ истифода мешуд.

Забони фаронсавӣ ҳамчун забони дуюм дар Лубнон, дар канори арабӣ табдил ёфт ва дар мактабҳо ва донишгоҳҳои тамоми кишвар таълим дода мешуд. Ин мерос дар тӯли дараҳо, ҳатто пас аз ба даст овардани истиқлол дар соли 1943 ҳам давом ёфтааст. Забони фаронсавӣ дар робитаҳои дипломатӣ, муомилоти тиҷоратӣ ва мубодилаҳои фарҳангӣ забони муҳим боқӣ мондааст.

Факти 3: Шаҳри қадимии Баълбак мақоми ЮНЕСКО аст

Шаҳри қадимии Баълбак мақоми мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО дар Лубнон аст. Он барои ибодатхонаҳои бузурги румӣ, хусусан Ибодатхонаи Баккус ва Ибодатхонаи Юпитер машҳур аст. Ин ибодатхонаҳо аз ҷумлаи калонтарин ва беҳтарин бинохои дини румӣ дар ҷаҳон мебошанд, ки меъмории таъсирбахш ва нақшкориҳои нозуки сангро намоиш медиҳанд.

Баълбак, ки дар замонҳои қадим ба номи Гелиополис маълум буд, маркази динӣ буд, ки ба худои офтоби финиқӣ Баъл бахшида шудааст. Баъдтар он колонияи муҳими румӣ гашт ва таҳти ҳукмронии румиҳо рушд кард ва сохтмони он аз асри 1-уми пеш аз милод оғоз ва то асри 3-юми милодӣ идома ёфт.

Эзоҳ: Агар шумо нақша доред ба кишвар боздид кунед ва мустақилона сафар кунед, ниёзи худро ба Иҷозатномаи байналмилалии роннандагӣ дар Лубнон барои худ санҷед.

Факти 4: Дар қаламрави Лубнон истигоҳҳои неолитӣ ёфт шудаанд

Лубнон хонаи истигоҳҳои неолитии зиёде аст, ки маълумоти арзишманд дар бораи таърихи аввали башар ва рушди тамаддун дар минтақа пешниҳод мекунанд. Ин истигоҳҳо, ки ҳазорон сол пеш таърих доранд, аҳамияти Лубнонро ҳамчун чорроҳии фарҳангҳои қадим ва роҳҳои тиҷоратӣ дар Шарқи Наздик таъкид мекунанд.

Баъзе мақомҳои муҳими неолитии дар қаламрави Лубнон ёфтшуда инҳоро дар бар мегиранд:

1. Библ (Ҷбайл): Библ яке аз қадимтарин шаҳрҳои пайваста ободе дар ҷаҳон аст ва шоҳиди истигоҳҳои неолитӣ аз тақрибан 7000-6000 пеш аз милод аст. Коштукови бостоншиносӣ боқимондаҳои неолитиро аз ҷумла олотҳои сангӣ, кулолгарӣ ва далелҳои кишоварзии аввал ва аҳлисозии ҳайвонот ошкор кардааст.
2. Телл Набъо Фаур: Дар водии Бикоъ ҷойгир будааш, Телл Набъо Фаур мақоми бостоншиносӣ аст, ки ба давраҳои неолитӣ ва халколитӣ (6000-4000 п.м.) тааллуқ дорад. Коштукоавиҳо дар ин мақом хонаҳои неолитӣ, оташданҳо ва ошёҳоеро ошкор кардаанд, ки амалҳои аввали кишоварзӣ ва шабакаҳои тиҷоратиро нишон медиҳанд.
3. Телл ал-Карх: Наздики Сайдо (Сайдо) воқеъ шудааш, Телл ал-Карх телли қадимӣ (тепа) аст, ки боқимондаҳои неолитӣ ва асри мисинро ошкор кардааст. Он далелҳои намунаҳои аввали истиқомат, амалҳои дафн ва пешрафтҳои технологӣ дар давраи неолитӣ дар ҷануби Лубнонро пешниҳод мекунад.
4. Телл ал-Бурак: Наздики Сур (Сур) ҷойгир будааш, Телл ал-Бурак мақоми муҳими бостоншиносии дигаре аст, ки қабақаҳои неолитӣ ва баъдан асри мисинро дорад. Коштукоҳо ошёҳое мисли кулолгарӣ, олот ва боқимондаҳои меъмориро кашф кардаанд, ки тарзи зиндагии қадим ва муомилоти фарҳангӣ дар соҳили Лубнонро равшан месозанд.

Факти 5: Истеҳсоли шароб дар Лубнон аз замонҳои хеле қадим амал карда мешавад

Истеҳсоли шароб дар Лубнон ҳазорсоларо дар бар мегирад ва дар таърихи қадимӣ аз тамаддуни финиқӣ реша дорад. Финиқиҳо, ки бо тиҷорати баҳриёнаворӣ ва таъсири фарҳангишон машҳур буданд, дар минтақаҳои соҳилии Лубнон токзорҳо парвариш карданд ва техникаҳои пешрафтаи парвариши ангур ва шаробпазиро рушд доданд. Ин ихтисоси аввал имкон дод, ки шароби лубнонӣ дар тамоми Баҳри Сафед содир карда шавад ва Лубнонро ҳамчун яке аз аввалин минтақаҳои шаробистеҳсолкунанда дар ҷаҳон нишон дод.

Дар тӯли таърих, аз давраи рум то асри миёна ва то замони муосир, саноати шароби Лубнон давраҳои шукуфоӣ ва занёмиро таҳти таъсири тағйиротҳои геосиёсӣ ва тағйиротҳои иқтисодӣ таҳаммул кардааст. Ишғоли рум амалҳои ангурпарваришии Лубнонро боз ҳам баланд бурд ва намудҳои нави ангур ва усулҳои такмилёфтаи шаробпазиро ворид кард, ки анъанаҳои шаробпазии минтақаро ташаккул медод.

Факти 6: Лубнониҳо таътилҳоро хеле дӯст доранд

Лубнониҳо қадрдонии амиқи таътилҳо доранд, ки дар ҳаёти фарҳангӣ ва иҷтимоии онҳо нақши муҳим мебозанд. Таътилҳо дар Лубнон гуногун мебошанд ва гуногунии динӣ ва фарҳангии кишварро инъикос мекунанд ва ҷашнҳо аксар вақт анъанаҳои ҷамъиятҳои мухталифи динӣ ва этникиро омезиш мекунанд.

Дар тӯли таътилҳои калони динӣ мисли Ид ал-Фитр ва Ид ал-Азҳо барои мусалмонон ва Милод ва Паск барои насрониҳо, оилаҳои лубнонӣ барои ҷашн гирифтан бо зиёфатҳо, ҷамъшавиҳо ва маросимҳои динӣ ҷамъ мешаванд. Ин таътилҳо бо рӯҳияи ҳамҷамъиятӣ ва саховат нишонгузорӣ мешаванд ва мардум аксар вақт ба дӯстон ва хешовандон ташриф меоранд то салом ва таброк мубодила кунанд ва ғизоҳои анъанавиро мубодила намоянд.

Таътилҳои дунявӣ мисли Рӯзи истиқлоли Лубнон дар 22-уми ноябр ва Рӯзи меҳнат дар 1-уми май низ бо ифтихори миллӣ ва чорабиниҳои ёдбудӣ ҷашн гирифта мешаванд. Ин мавридҳо аксар вақт парадҳо, оташбозиҳо ва намоишҳои фарҳангиро дар бар мегиранд, ки таърих ва дастовардҳои Лубнонро таъкид мекунанд.

Факти 7: Дар байрақи Лубнон дарахти арз тасвир шудааст

Дарахти арз барои ҳазорон сол рамзи устувори ҳувияти миллии Лубнон буда, устуворӣ, дарозумрӣ ва зебоии табиии кӯҳҳои Лубнонро ифода мекунад. Байрақ аз се навори афқӣ иборат аст: навори паҳни сурх дар боло ва поён ва навори танги сафед дар миёна. Дар маркази навори сафед дарахти сабзи арз (Cedrus libani) ҷойгир аст, ки бо тоҷи сабз иҳота шудааст.

Дарахти арз дар Лубнон аҳамияти таърихӣ ва фарҳангии муҳим дорад. Он дар матнҳо ва китоби муқаддасҳои қадим аз ҷумла Инҷил ҳамчун рамзи қувват ва шукуфоӣ зикр шудааст. Финиқиҳо, тамаддуни қадимии баҳриёнаворӣ, ки аз он Лубнон номи худро мегирад, низ дарахти арзро барои чӯбаш қадр мекарданд, ки барои сохтани киштиҳо ва сохтмон хеле арзишманд буд.

Факти 8: Лубнон дарҳо дар Инҷил зикр шудааст

Лубнон дар тамоми Инҷил, ҳам дар Эҳди Кӯҳна (Инҷили иброни) ва ҳам дар Эҳди Нав зиёд зикр шудааст. Ин зикрҳо аҳамияти ҷуғрофиявии Лубнон, захираҳои табиӣ ва муомилоти фарҳангӣ бо исроилиёни қадим ва тамаддунҳои ҳамсояро таъкид мекунанд.

Дар Эҳди Кӯҳна:

1. Арзҳои Лубнон: Лубнон аксар вақт дар муносибат бо дарахтони арз зикр мешавад, ки барои сифат хеле қадр карда мешуданд ва дар сохтани ибодатхонаҳои динӣ, қасрҳо ва киштиҳо истифода мешуданд. Подшоҳ Сулаймон, ки барои донишаш маълум аст, гуфта мешавад, ки барои лоиҳаҳои сохтмонӣ аз ҷумла Ибодатхонаи якум дар Урушалим (1 Подшоҳон 5:6-10) чӯби арзро аз Лубнон ворид кардааст.
2. Истинодҳои ҷуғрофӣ: Лубнон аксар вақт ҳамчун сарҳади ҷуғрофӣ ё нишони дар ҳикояҳои мухталифи таърихӣ ва қисматҳои шоирона зикр мешавад. Масалан, Лубнон дар робита бо кӯҳи Ҳармон (Таснияи Шариат 3:8-9) ва ҳамчун рамзи ҳосилхезӣ ва зебоӣ (Сурудҳои Сулаймон 4:8) зикр шудааст.
3. Контексти таърихӣ: Муомилот байни исроилиёни қадим ва халқҳои ҳамсоя аз ҷумла финиқиҳо ва канонҳое, ки дар Лубнон зиндагӣ мекарданд, дар ҳисоботҳои таърихӣ ва навиштаҳои паёмбарона тасвир шудаанд.

Дар Эҳди Нав:

1. Истинодҳои ҷуғрофӣ: Лубнон дар контексти хидмат ва сафарҳои Исо Масеҳ зикр шудааст, ки огоҳии минтақавии мавҷудияти Лубнонро дар давраи рум нишон медиҳад.
2. Истинодҳои рамзӣ: Тасвири зебоии табиӣ ва аҳамияти фарҳангии Лубнон дар Эҳди Нав дар маънои маҷозӣ барои интиқоли дарсҳои рӯҳонӣ ва биниҳои паёмбарона истифода мешавад.

Факти 9: Аксарияти аҳолии Лубнон арабҳоянд, ки исломи мухталифро амал мекунанд

Дар ҳоле ки кишвар аз ҷиҳати этникӣ асосан араб аст, муҳим аст, ки қайд кунем, ки аҳолии Лубнон аз якчанд ҷамъиятҳои динӣ иборат аст, ки ҳар кадом ба қофаи бойи иҷтимоии кишвар саҳм мегузоранд.

Ислом яке аз адёни асосиест, ки дар Лубнон амал карда мешавад ва мусалмонон мутобиқи арзёбиҳои охир тақрибан 54 фоизи аҳолиро ташкил медиҳанд. Дар дохили ҷамъияти мусалмон мазҳабҳо ва ақидаҳои мухталиф аз ҷумла исломи суннӣ, исломи шиа (аз ҷумла исноашариҳо ва исмоилиҳо) ва ҷамъиятҳои хурди алавиҳо ва друзиҳо мавҷуданд.

Мусалмонони суннӣ калонтарин мазҳаби мусалмон дар Лубнон мебошанд ва пас аз онҳо мусалмонони шиа ҷой доранд. Аҳолии шиа аз пайравони исломи шиаи исноашарӣ, ки калонтарин мазҳаби шиа дар сатҳи ҷаҳонӣ аст, ва ҷамъиятҳои хурди мисли исмоилиҳо ва алавиҳо иборат аст.

Факти 10: Лубнониҳо зиёд тамоку мекашанд

Кишвар фарҳанги намоёни тамокукашӣ дорад, ки ҳам сигаретҳо ва ҳам қалёнҳои анъанавӣ (арғила ё шиша)ро дар бар мегирад. Тамокукашӣ аксар вақт фаъолияти иҷтимоӣ аст ва кафеҳо ва ресторанҳо ҷойҳое таъмин мекунанд, ки мардум ҷамъ шуда, якҷоя тамоку кашанд.

Сабабҳои зиёдияти сатҳи тамокукашӣ дар Лубнон бисёрҷиҳата буда, меъёрҳои фарҳангӣ, қабули иҷтимоӣ ва тамоюлҳои таърихиро дар бар мегирад.