10 Фактҳои ҷолиб дар бораи Бенин

Фактҳои фаврӣ дар бораи Бенин:

• Аҳолӣ: Тақрибан 14,6 миллион нафар.
• Пойтахт: Порто-Ново (расмӣ), бо Котону ҳамчун маркази иқтисодӣ ва шаҳри калонтарин.
• Шаҳри калонтарин: Котону.
• Забони расмӣ: Франсузӣ.
• Забонҳои дигар: Фон, Ёруба ва забонҳои мухталифи бумӣ.
• Асъор: Франки Африқои Ғарбӣ (XOF).
• Ҳукумат: Ҷумҳурии президентии ягона.
• Дини асосӣ: Масеҳият, бо ҷомеаҳои назаррас мусулмон ва Водун (Вуду).
• Ҷуғрофия: Дар Африқои Ғарбӣ ҷойгир аст, аз ғарб бо Того, аз шарқ бо Нигерия, аз шимол бо Буркина Фасо ва Нигер ва аз ҷануб бо Уқёнуси Атлантикӣ ҳамсарҳад аст. Бенин дорои даштҳои соҳилӣ, саванна ва минтақаҳои тепагӣ мебошад.

Факти 1: Вуду дар Бенин пайдо шудааст

Ришаҳои Вуду (ё Водун) дар Бенини Африқои Ғарбӣ пайдо карда мешавад, ки дар он ҷо асрҳо ҳамчун дини анъанавӣ амал карда шудааст. Водун дар Бенин дар фарҳанг ва эътиқодҳои мардуми Фон ва Ёруба решаи амиқ дорад, ки онҳо пантеони мураккаби худоёнҳо, арвоҳ ва қувваҳои аҷдодӣро сиҷда мекунанд, ки маркази ҳаёти ҳаррӯзаи онҳо мебошанд.

Дар Водун, амалкунандагон худои олиро парастиш мекунанд ҳамроҳ бо арвоҳи мухталифе ки бо унсурҳои табиӣ чун дарёҳо, кӯҳҳо ва ҷангалҳо алоқаманданд. Дин бар пайвастагии зиндагон, мурдагон ва илоҳият таъкид мекунад, бо расм-русуме ки мусиқӣ, рақс, нағора навохтан ва назрҳоро дар бар мегирад. Ин маросимҳо барои эҳтироми арвоҳ, талаби ҳимоя ва нигоҳ доштани ҳамоҳангӣ байни одамон ва олами рӯҳонӣ мақсад доранд.

Имрӯз, Водун дар Бенин ҳамчун дини расман эътирофшуда мебошад ва кишвар ҳар сол дар 10-уми январ Рӯзи Вудуро ҷашн мегирад ва ин анъанаи рӯҳонии таъсирбахшро эҳтиром мекунад, ки қисми муҳимми мероси фарҳангии Бенин мебошад.

Факти 2: Ҳудуди Бенини имрӯза як вақтҳо хонаи Подшоҳии Дагомей буд

Подшоҳии Дагомей тақрибан дар соли 1600 таъсис ёфт ва дар минтақаи наздики Абомейи ҳозира марказ дошт, ки пойтахти он ва маркази ҳаёти сиёсӣ ва фарҳангӣ гашт. Дагомей бо ҷомеаи хеле муташаккил, низоми мураккаби сиёсӣ ва лашкари ҷабборашон маъруф буд.

Яке аз хусусиятҳои машҳури подшоҳӣ корпуси элитаи ҷангҷӯёни зан буд, ки аксар вақт аз тарафи мушоҳидагарони аврупоӣ “Амазонҳои Дагомей” ном дода мешуданд. Ин ҷангҷӯёни зан ба таври ҷиддӣ таҷҳиз дода шуда, ҳамчун қисми муҳими лашкар хизмат мекарданд ва бахатирӣ ва интизомашон маъруф буданд.

Дар охири асри 19, пас аз якчанд ҷанг бо франсавиён, Дагомей мағлуб шуд ва дар соли 1894 аз тарафи Франса забт карда шуд ва қисми мустамлакаҳои франсавӣ дар Африқои Ғарбӣ гардид.

Факти 3: Бенин бисёр ҷойҳоеро ки бо савдои бурдагон дар замонҳои гузашта алоқаманданд, нигоҳ доштааст

Бенин якчанд ҷойҳои муҳимеро нигоҳ доштааст, ки бо савдои транс-атлантикии бурдагон алоқаманданд ва таърихи онро ҳамчун нуқтаи асосии равонашавии африқоиёни бурда ифода мекунад. Ин ҷойҳо асосан дар шаҳри соҳилии Уидаҳ ҷойгиранд, ки яке аз бандаргоҳҳои бадноми савдои бурдагон дар Африқои Ғарбӣ буд, ки дар он ҷо ҳазорҳо одам дастгир карда шуда, аз асри 17 то 19 тавассути Атлантик фиристода шуданд.

Яке аз ҷойҳои назаррас Роҳи Бурдагон мебошад, ки қадамҳои охирини африқоиёни дастгиршударо пеш аз он ки маҷбуран ба киштиҳои бурдагон савор шаванд нишон медиҳад. Ин роҳ тақрибан чор километр кашида шуда, аз бозори бурдагон дар Уидаҳ то соҳил давом мекунад ва аломатҳои рамзӣ, чун Дарахти Фаромӯшӣ-ро дар бар мегирад, ки дар он ҷо асирон маҷбур мешуданд ба давра бгарданд то барои рамзӣ намудани “фаромӯшкардани” гузаштаашон. Дар охири роҳ Дарвозаи Бебозгашт қарор дорад, ки як тоқи ёдбуд барои онҳоест, ки бурда шуда ҳеҷ вақт бармагаштанд.

Бенин инчунин якчанд биноҳои таърихӣ ва осорхонаҳои бахшидашуда ба хотираи савдои бурдагонро нигоҳ доштааст. Осорхонаи Таърихи Уидаҳ, ки дар қалъаи пештинаи португалӣ ҷойгир аст, намоишгоҳҳоеро пешкаш мекунад, ки савдои транс-атлантикии бурдагон ва таъсири онро ба ҷомеаҳои африқоӣ тафсил медиҳанд.

Факти 4: Бенин яке аз аввалин кишварҳои африқоист, ки демократияро қабул кардааст

Бенин ҳамчун яке аз аввалин кишварҳои африқоӣ шинохта мешавад, ки пас аз давраи мушкили пас аз истиқлол ки бо бесуботии сиёсӣ ва ҳукмронии авторитарӣ ифода мешуд, бо муваффақият ба демократияи ҳизбчандраа гузашт.

Дар соли 1991, Бенин аввалин интихоботи демократиашро баргузор кард ва Нисефор Согло ҳамчун президент интихоб шуд, ки ин поёни ҳукмронии Керекуро нишон дод. Ин интиқоли осоишталаби қудрат як сангмил буд ва барои дигар кишварҳои африқоӣ, ки барои ислоҳоти демократӣ талош мекарданд, мисол гардид. Аз он вақт Бенин сулоли сиёсии нисбӣ нигоҳ доштааст, бо интихоботи доимӣ ва гузариши осоишталаби қудрат.

Факти 5: Бенин хонаи калонтарин экосистемаи ваҳшӣ дар Африқои Ғарбӣ аст

Бенин, ҳамроҳ бо кишварҳои ҳамсояи Буркина Фасо ва Нигер, қисми Маҷмӯи W-Арли-Пенҷари (WAP) мебошад, ки калонтарин экосистемаи ваҳшӣ дар Африқои Ғарбӣ аст. Ин минтақаи ҳифозашудаи фаромарзӣ зиёда аз 35,000 километри мураббаъ (13,500 мили мураббаъ)-ро дар бар мегирад ва Мероси Ҷаҳонии ЮНЕСКО мебошад. Маҷмӯъ Боғи Миллии W-Арли-Пенҷариро дар бар мегирад, ки ба ҳар се кишвар кашида шудааст, инчунин Боғи Миллии Арли дар Буркина Фасо ва Боғи Миллии Пенҷари дар Бенин.

Маҷмӯи WAP яке аз муҳимтарин минтақаҳои муҳофизати табиат дар Африқои Ғарбӣ аст ва хонаи доираи васеи ҳайвоноти ваҳшӣ, аз ҷумла баъзе аз охирин популятсияҳои ҳайвоноти калони минтақа чун филҳои африқоӣ, шерҳо, паланглмотҳо, юзпалангҳо ва гавмишҳо мебошад. Минтақа инчунин бо паррандагони бойаш ва гунаҳои беназири дигаре маъруф аст, ки ба иқлими савана ва нимкушк мутобиқ шудаанд.

Факти 6: Тақрибан 40% аҳолии Бенин зери синни 15 сола мебошанд

Тақрибан 40% аҳолии Бенин зери синни 15 сола аст, ки профили демографии ҷавони кишварро инъикос мекунад. Мисли бисёр миллатҳои Африқои ҷануби Саҳро, Бенин дорои меъёри баланди таваллуд аст, ки ба аҳолии ҷавон мусоидат мекунад. Синни миёнаи аҳолӣ дар Бенин тақрибан 18 сол аст, ки аз бисёр қисмҳои дигари ҷаҳон назаррас кам аст ва ин аҳолии босуръат афзоёбанда бо нисбати баланди кӯдакон ва наврасонро нишон медиҳад.

Ин сохтори ҷавонии аҳолӣ ҳам имкониятҳо ва ҳам мушкилотҳоро пешкаш мекунад. Аз як тараф, он қувваи кории калонро дар оянда пешниҳод мекунад, ки агар хуб таҳсил кунанд ва кор пайда кунанд, метавонад рушди иқтисодиро ҳаракат диҳад. Аз тарафи дигар, он дар заминаи пешниҳоди нигаҳдории саломатии кофӣ, таҳсил ва имкониятҳои шуғл мушкилотҳо ба вуҷуд меоварад.

Факти 7: Кохҳои Шоҳона дар пойтахти Абомей Мероси Ҷаҳонии ЮНЕСКО мебошанд

Ин кохҳо дар шаҳри Абомей ҷойгиранд, ки аз асри 17 то 19 пойтахти Подшоҳии Дагомей буд. Ин ҷой 12 кохро дар 47 ҳектар (116 акр) дар бар мегирад, ки ҷомеаи пурқудрат ва ташкилёфтаи Подшоҳии Дагомеро ифода мекунад, ки бисёр аз он чӣ ки ҳоло Бенин аст ҳукмронӣ мекард.

Кохҳо бо меъмории хос аз хок, барҷастагӣҳои бойи ороишӣ ва нақшҳои рамзӣе маъруфанд, ки дастовардҳо, эътиқодҳо ва қудрати подшоҳони Дагомейро тасвир мекунанд. Ҳар кох аз тарафи ҳукмдори мухталиф сохта шуда, сарватӣ, қабатбандии мураккаби иҷтимоӣ ва алоқа бо амалиётҳои рӯҳонӣ, аз ҷумла дини Водунро инъикос мекунад. Кохҳои Шоҳона ҳамчун қалби маъмурӣ ва динии Дагомей ва ҳамчунин маҳалли истиқомати подшоҳ, оилаи ӯ ва мансабдоронаш хидмат мекарданд.

Факти 8: Нигариш ба морҳо дар Бенин аз дигар кишварҳо фарқ мекунад

Дар Бенин, алахусус дар шаҳри Уидаҳ, морҳо бо эҳтиром нигариста мешаванд ва бо эътиқодҳои рӯҳонӣ, алахусус дар дини Водун (Вуду) алоқаманданд. Питон махсусан муқаддас ҳисоб мешавад, зеро он рамзи қувват, ҳосилхезӣ ва ҳимоя ҳисоб мешавад. Уидаҳ хонаи Маъбади Питонҳо аст, ки дар он ҷо питонҳо нигоҳ дошта мешаванд ва бо эҳтиёт муомила мешавад, ки аҳамияти онҳоро дар амалиётҳои динии маҳаллӣ инъикос мекунад.

Маъбади Питонҳо ҷойи муқаддасест, ки дар он ҷо парастишгарон барои эҳтироми ин морҳо меоянд ва онҳоро тариқи зуҳуроти худои Дан медонанд, ки инчунин ҳамчун море каман-рангӣ маъруф аст. Дан гумон мешавад, ки оламҳои рӯҳонӣ ва заминиро пайваст мекунад ва питонҳо ҳамчун миёнаравӣ дар ин муносибат дида мешаванд. Мардуми Уидаҳ баъзан ба питонҳо иҷозат медиҳанд, ки дар шаб озодона гарданд ва агар питон ба хона дохил шавад, он аксар вақт хушомад карда мешавад то он ки берун карда шавад, зеро бор меорад гумон мешавад, ки баракат меорад.

Факти 9: Дар Бенин дар қариб ҳар маҳал бозори кушод вуҷуд дорад

Ин бозорҳо қисми ҷудонашавандаи фарҳанги Бенин мебошанд ва ҳамчун маркази ҷонкарди тиҷорат, муошират ва ҳаёти ҷомеа хидмат мекунанд. Мардум барои харидан ва фурӯхтани мухталифи васеи молҳо, аз ҷумла маҳсулоти тару тоза, парчагӣ, доруҳои анъанавӣ, адвия, чорво ва ҳунарҳои дастӣ ҷамъ мешаванд.

Ин бозорҳои кушод дар рӯзҳои муайяни ҳафта, бар асоси ҷадвали доимӣ амал мекунанд ва на танҳо ҷойҳои тиҷорат, балки марказҳои иҷтимоии муҳим ҳастанд, ки дар он ҷо мардум барои мубодилаи ахборот, муошират ва иштирок дар амалиётҳои фарҳангӣ меоянд. Баъзе бозорҳои калонтар, чун Бозори Дантокпа дар Котону, калонтарин шаҳри Бенин, тоҷирон ва харидорони аз тамоми кишвар ва ҳатто миллатҳои ҳамсояро ҷалб мекунанд.

Факти 10: Номи Бенин аз халиҷ омадааст

Номи “Бенин” воқеан аз Халиҷи Бенин омадааст, ки халиҷи калон дар соҳили Атлантик дар Африқои Ғарбӣ мебошад. Кишвар ин номро дар соли 1975 қабул кард, ки панздаҳ сол пас аз гирифтани истиқлол аз Франса дар соли 1960 буд, ки дар аввал ҳамчун Дагомей маъруф буд—ки номаш аз Подшоҳии Дагомей гирифта шуда буд, ки таърихан минтақаро ҳукмронӣ мекард.

Интихоби номи нави кишвар мақсад дошт, ки ҳувияти миллии дахлкунандатарро пешниҳод кунад, зеро “Дагомей” танҳо ба якеи гурӯҳҳои қавмӣ ва подшоҳиҳои таърихии минтақа ишора мекард. “Бенин” интихоб карда шуд, чунки ин истилоҳи беталонест, ки ба ҳеҷ гурӯҳи қавмӣ мустақиман алоқаманд нест ва мавқеи кишварро дар канори Халиҷи Бенин инъикос мекунад, ки номеро ки аллакай асрҳо истифода мешуд ва дар сатҳи байналмилалӣ маъруф буд.