10 Fakte të Interesshme rreth Libanit

Fakte të shpejta rreth Libanit:

• Popullsia: Rreth 6 milionë njerëz.
• Kryeqyteti: Beiruti.
• Qyteti më i madh: Beiruti.
• Gjuha zyrtare: Arabishte.
• Gjuhë të tjera: Frengjisht dhe anglisht fliten gjerësisht.
• Monedha: Paundi libanez (LBP).
• Qeveria: Republikë parlamentare unitare.
• Feja kryesore: Islami dhe kristianizmi janë dy fetë më të mëdha, me një përzierje të larmishme sektesh brenda secilit.
• Gjeografia: Ndodhet në Lindjen e Mesme, kufizohet nga Siria në veri dhe lindje, dhe nga Izraeli në jug. Ka një vijë bregdetare përgjatë Detit Mesdhe në perëndim.

Fakti 1: Libani ka një histori të pasur dhe të lashtë

Libani mburret me një histori të pasur dhe të lashtë që shtrihet mijëra vjet, duke e bërë atë një qendër të rëndësishme kulturore dhe historike në Lindjen e Mesme. I vendosur në udhëkryqin e Pellgut Mesdhetar dhe Lindjes së Mesme, pozicioni strategjik i Libanit ka tërhequr shumë qytetërime dhe kultura gjatë historisë, secila duke lënë gjurmën e saj në rajon.

Aspektet kryesore të historisë së pasur të Libanit përfshijnë:

1. Qytetërimi Fenikian: Libani shpesh referohet si djepja e qytetërimit të lashtë fenikian, i cili lulëzoi përgjatë bregdetit të Libanit nga rreth 3000 p.e.s. deri në 64 p.e.s. Fenikiasit ishin të njohur për aftësinë e tyre detare, rrjetet tregtare dhe zhvillimin e alfabetit të parë të njohur.
2. Periudha Romake dhe Bizantine: Libani ishte pjesë e Perandorisë Romake dhe më vonë të Perandorisë Bizantine, gjatë së cilës lulëzoi si qendër tregtie, kulture dhe mësimi. Qytete si Baalbeku, Tiri dhe Byblosi u bënë të prominente nën sundimin romak, me tempuj, teatra dhe infrastrukturë mbresëlënëse që janë ende të dukshme sot.
3. Periudha Islame: Historia e Libanit gjithashtu përfshin pushtimin islam dhe periudhat e mëvonshme të sundimit nga dinastitë e ndryshme islame, duke kontribuar në trashëgiminë kulturore dhe arkitekturore të rajonit. Qytetet e Tripolit, Sidonit dhe Beirutit u rritën në rëndësi si qendra tregtie dhe mësimi.
4. Sundimi Osman: Libani erdhi nën sundimin osman nga shekulli i 16-të deri në fillim të shekullit të 20-të. Kjo periudhë pa integrimin e Libanit në Perandorinë Osmane dhe ndikimin e kulturës turke në traditat dhe qeverisjen lokale.
5. Historia Moderne: Në shekullin e 20-të, Libani përjetoi transformime të rëndësishme politike dhe sociale, duke përfshirë sundimin kolonial francez (periudha e mandatit), pavarësinë në 1943, dhe periudhat e mëvonshme të paqëndrueshmërisë, duke përfshirë Luftën Civile Libaneze (1975-1990) dhe sfidat e vazhdueshme gjeopolitike.

Fakti 2: Shumë libanezë dinë frëngjisht

Shumë njerëz libanezë kanë një shkathtësi në frëngjisht, kryesisht për shkak të lidhjeve historike të Libanit me Francën gjatë periudhës së sundimit të mandatit francez pas shkatërrimit të Perandorisë Osmane pas Luftës së Parë Botërore. Nga 1920 deri në 1943, Libani ishte nën mandatin francez, gjatë së cilës frëngjishtja përdorej gjerësisht në administratë, arsim dhe tregti.

Frëngjishtja u bë një gjuhë e dytë në Liban, përveç arabishtes, dhe u jepej mësim në shkolla dhe universitete në të gjithë vendin. Kjo trashëgimi ka vazhduar përgjatë dekadave, edhe pasi Libani fitoi pavarësinë në 1943. Frëngjishtja mbeti një gjuhë e rëndësishme në marrëdhëniet diplomatike, marrëdhëniet tregtare dhe shkëmbimet kulturore.

Fakti 3: Qyteti i lashtë i Baalbekut është një vend UNESCO

Qyteti i lashtë i Baalbekut është një vend Trashëgimie Botërore UNESCO që ndodhet në Liban. Ai është i njohur për tempujt e tij monumentalë romakë, veçanërisht Tempullin e Bakkusit dhe Tempullin e Jupiterit. Këta tempuj janë ndër ndërtesat më të mëdha dhe më të ruajtura fetare romake në botë, duke treguar arkitekturë mbresëlënëse dhe gdhendja të hollësishme të gurit.

Baalbeku, i njohur në kohët e lashta si Heliopolis, ishte një qendër fetare e kushtuar perëndisë së diellit fenikiane Baal. Më vonë u bë një koloni e rëndësishme romake dhe lulëzoi nën sundimin romak, me ndërtimin që filloi në shekullin e 1-rë p.e.s. dhe vazhdoi deri në shekullin e 3-të e.s.

Shënim: Nëse planifikoni të vizitoni vendin dhe të udhëtoni në mënyrë të pavarur, kontrolloni nevojën për një Leje Ndërkombëtare Drejtimi në Liban për ju.

Fakti 4: Vendbanime neolitike u gjetën në territorin libanez

Libani është shtëpia e disa vendbanimeve neolitike që ofrojnë informacione të vlefshme për historinë e hershme të njeriut dhe zhvillimin e qytetërimit në rajon. Këto vendbanime, që datojnë mijëra vjet më parë, theksojnë rëndësinë e Libanit si udhëkryq i kulturave të lashta dhe rrugëve tregtare në Lindjen e Afërt.

Disa vende të rëndësishme neolitike të gjetura në territorin libanez përfshijnë:

1. Byblosi (Jbeil): Byblosi është një nga qytetet më të vjetra të banuara vazhdimisht në botë dhe mburret me prova të vendbanimeve neolitike që datojnë rreth 7000-6000 p.e.s. Gërmimet arkeologjike kanë zbuluar mbetje neolitike, duke përfshirë vegla guri, poçeri dhe prova të bujqësisë së hershme dhe zbutshmërisë së kafshëve.
2. Tell Neba’a Faour: I vendosur në Luginën e Bekaa, Tell Neba’a Faour është një vend arkeologjik që daton nga periudhat neolitike dhe kalkolitike (6000-4000 p.e.s.). Gërmimet në vend kanë zbuluar shtëpi neolitike, vatrat dhe artefakte që tregojnë praktikat e hershme bujqësore dhe rrjetet tregtare.
3. Tell el-Kerkh: I vendosur pranë Sidonit (Saida), Tell el-Kerkh është një tell i lashtë (kodër) që ka zbuluar mbetje neolitike dhe të Epokës së Bronzit. Ai ofron prova të modeleve të hershme të vendbanimeve, praktikave të varrimit dhe përparimeve teknologjike gjatë periudhës neolitike në Libanin jugor.
4. Tell el-Burak: I vendosur pranë Tirit (Sour), Tell el-Burak është një tjetër vend i rëndësishëm arkeologjik me shtresa neolitike dhe më vonë të Epokës së Bronzit. Gërmimet kanë zbuluar artefakte si poçeri, vegla dhe mbetje arkitekturore, duke hedhur dritë mbi mënyrën e jetesës së lashtë dhe ndërveprimet kulturore në Libanin bregdetar.

Fakti 5: Prodhimi i verës në Liban është praktikuar që nga kohët shumë të lashta

Prodhimi i verës në Liban shtrihet mijëvjeçarë, i rrënjosur thellë në historinë e tij të lashtë që daton nga qytetërimi fenikian. Fenikiasit, të njohur për tregtinë e tyre detare dhe ndikimin kulturor, kultivuan vreshta përgjatë rajoneve bregdetare të Libanit dhe zhvilluan teknika të avancuara në kultivimin e rrushit dhe prodhimin e verës. Kjo ekspertizë e hershme lejoi që vera libaneze të eksportohej në të gjithë Mesdheun, duke shënuar Libanin si një nga rajonet e para të prodhimit të verës në botë.

Gjatë historisë, nga periudha romake përmes epokës mesjetare dhe deri në kohët moderne, industria e verës së Libanit ka duruar periudha prosperiteti dhe rënie, e ndikuar nga ndryshimet gjeopolitike dhe zhvendjet ekonomike. Pushtimi romak ngriu më tej praktikat e kultivimit të vreshtave të Libanit, duke prezantuar varietete të reja rrushi dhe rafinuar metodat e prodhimit të verës që vazhduan të formonin traditat e prodhimit të verës së rajonit.

Fakti 6: Libanezët i duan pushimet

Libanezët kanë një vlerësim të thellë për pushimet, të cilat luajnë një rol të rëndësishëm në jetën e tyre kulturore dhe sociale. Pushimet në Liban janë të shumëllojshme dhe pasqyrojnë diversitetin fetar dhe kulturor të vendit, me festa që shpesh përziejnë traditat nga komunitete të ndryshme fetare dhe etnike.

Gjatë festave të mëdha fetare si Bajrami i Madh dhe Bajrami i Vogël për myslimanët, dhe Krishtlindja dhe Pashkët për të krishterët, familjet libaneze mblidhen për të festuar me banket, tubime dhe shërbesë fetare. Këto festa shënohen nga një frymë e komunitetit dhe bujarisë, me njerëz që shpesh vizitojnë miq dhe të afërm për të shkëmbyer përshëndetje dhe për të ndarë vakte tradicionale.

Festa laike si Dita e Pavarësisë Libaneze më 22 nëntor dhe Dita e Punës më 1 maj gjithashtu festohen me krenari kombëtare dhe ngjarje përkujtimore. Këto raste shpesh përfshijnë parada, shfaqje fishekzjarrësh dhe performanca kulturore që theksojnë historinë dhe arritjet e Libanit.

Fakti 7: Flamuri i Libanit ka një pemë kedri mbi të

Pema e kedrit ka qenë një simbol i qëndrueshëm i identitetit kombëtar të Libanit për shekuj, duke përfaqësuar qëndrueshmërinë, jetëgjatësinë dhe bukurinë natyrore të maleve të Libanit. Flamuri përbëhet nga tri vija horizontale: një vijë të kuqe të gjerë në krye dhe në fund, dhe një vijë më të ngushtë të bardhë në mes. Në qendër të vijës së bardhë është një pemë kedri e gjelbër (Cedrus libani), e cila është e rrethuar nga një kurorë e gjelbër.

Pema e kedrit ka një rëndësi të konsiderueshme historike dhe kulturore në Liban. Ajo është referuar në tekste dhe shkrimet e lashta, duke përfshirë Biblën, si simbol i forcës dhe prosperitetit. Fenikiasit, një qytetërim i lashtë detar nga i cili Libani merr emrin e tij, gjithashtu e vlerësonin pemën e kedrit për drurin e saj, i cili ishte shumë i çmuar për ndërtimin e anijeve dhe ndërtimeve.

Fakti 8: Libani përmendet dhjetëra herë në Bibël

Libani përmendet shumë herë në të gjithë Biblën, si në Dhjatën e Vjetër (Bibla hebraike) ashtu edhe në Dhjatën e Re. Këto referenca theksojnë rëndësinë gjeografike të Libanit, burimet natyrore dhe ndërveprimet kulturore me izraelitët e lashtë dhe qytetërimet fqinje.

Në Dhjatën e Vjetër:

1. Kedrat e Libanit: Libani përmendet shpesh në lidhje me pemët e tij të kedrit, të cilat ishin shumë të çmuara për cilësinë e tyre dhe përdoreshin në ndërtimin e tempujve fetarë, pallateve dhe anijeve. Mbreti Salomon, i njohur për urtësinë e tij, thuhet se ka importuar dru kedri nga Libani për projekte ndërtimi, duke përfshirë Tempullin e Parë në Jeruzalem (1 Mbretërve 5:6-10).
2. Referencat Gjeografike: Libani shpesh citohet si një kufi gjeografik ose shenjë orientimi në narracionet e ndryshme historike dhe pasazhet poetike. Për shembull, Libani përmendet në lidhje me Malin Hermon (Ligji i Përtërirë 3:8-9) dhe si simbol i pjellorisë dhe bukurisë (Kënga e Salomonit 4:8).
3. Konteksti Historik: Ndërveprimet midis izraelitëve të lashtë dhe popujve fqinjë, duke përfshirë fenikiasit dhe kananitët që banonin në Liban, janë përshkruar në llogari historike dhe shkrime profetike.

Në Dhjatën e Re:

1. Referencat Gjeografike: Libani referencohet në kontekstin e ministrisë dhe udhëtimeve të Jezus Krishtit, duke treguar vetëdijen rajonale të ekzistencës së Libanit gjatë periudhës romake.
2. Referencat Simbolike: Imazhi i bukurisë natyrore dhe rëndësisë kulturore të Libanit vazhdon të përdoret metaforikisht në Dhjatën e Re për të përcjellë mësime shpirtërore dhe vizione profetike.

Fakti 9: Shumica e popullsisë së Libanit janë arabë që praktikojnë Islam të bindjes të ndryshme

Ndërsa vendi është kryesisht arab në etni, është e rëndësishme të vërejmë se popullsia e Libanit përbëhet nga disa komunitete fetare, secili duke kontribuar në tekstin e pasur social të vendit.

Islami është një nga fetë kryesore që praktikohen në Liban, me myslimanët që përbëjnë rreth 54% të popullsisë sipas vlerësimeve të fundit. Brenda komunitetit mysliman, ka sekta dhe bindje të ndryshme, duke përfshirë Islamin Sunit, Islamin Shiit (duke përfshirë Dymbëdhjetësit dhe Ismailët), dhe komunitete më të vogla të Alauiteëve dhe Druzëve.

Myslimanët sunitë janë denominacioni më i madh mysliman në Liban, i ndjekur nga myslimanët shiitë. Popullsia shiite përfshin ndjekësit e Islamit Shiit Dymbëdhjetës, i cili është denominacioni më i madh shiit globalisht, dhe komunitete më të vogla si Ismailët dhe Alauiteët.

Fakti 10: Libanezët pinë shumë duhan

Vendi ka një kulturë të dukshme të pirjes së duhanit, duke përfshirë si cigaree ashtu edhe qytyre tradicionale ujore (argileh ose shisha). Pirja e duhanit shpesh është një aktivitet social, me kafene dhe restorante që ofrojnë hapësira për njerëzit të mblidhen dhe të pinë duhan së bashku.

Arsyet për normat e larta të pirjes së duhanit në Liban janë shumë-dimensionale dhe përfshijnë normat kulturore, pranimin social dhe tendencat historike.