Фактҳои тезӣ дар бораи Гамбия:
- Аҳолӣ: Тақрибан 2,7 миллион нафар.
- Пойтахт: Банҷул.
- Шаҳри Калонтарин: Серекунда.
- Забони Расмӣ: Англисӣ.
- Забонҳои Дигар: Мандинка, Волоф, Фула ва дигар забонҳои маҳаллӣ.
- Асъор: Даласии Гамбия (GMD).
- Ҳукумат: Ҷумҳурии президентии вохид.
- Дини Асосӣ: Ислом, бо аҳолии хурди христианӣ.
- Ҷуғрофия: Дар Африқои Ғарбӣ ҷойгир буда, Гамбия хурдтарин кишвар дар қитъаи Африқо мебошад, ки аз ҷониби Сенегал иҳота шудааст, ба истиснои соҳили он дар канори Уқёнуси Атлантик. Кишвар аз роҳи Дарёи Гамбия мегузарад, ки дар ҷуғрофияи он марказӣ аст.
Факт 1: Гамбия дорои шакли ҳайратангез дар дохили Сенегал дар канори дарё мебошад
Гамбия дорои шакли ҷуғрофии беназир аст, зеро он кишвари дарозе мебошад, ки дар канори Дарёи Гамбия дар Африқои Ғарбӣ кашида шудааст ва пурра аз ҷониби Сенегал иҳота шудааст, ба истиснои соҳили хурди он дар канори Уқёнуси Атлантик. Сарҳадҳои Гамбия дар ҷавзаи ноки тақрибан 480 километр (300 мил) дароз кашида шудаанд, аммо он танҳо дар ҷойи васеътарин худ тақрибан 50 километр (30 мил) васеъ аст. Ин ба он шакли мушаххас ва дар назари аввал моҳӣ монандро медиҳад.
Шакли кишвар дар давраи муста’мираӣ муайян карда шуд, вақте ки он ҳамчун ҳимоягоҳи бритониёвӣ таъсис ёфт ва аз ҷониби масири Дарёи Гамбия муайян карда шуд, ки роҳи муҳимми тиҷоратӣ буд. Дарё аз Уқёнуси Атлантик ба дохили кишвар равон мешавад ва дар ҷуғрофия, фарҳанг ва иқтисодиёти Гамбия марказӣ боқӣ мемонад.
Факт 2: Дарёи Гамбия дорои ҳайвоноти гуногун аст
Дарё ва ботлоқзорҳо ва ҷангалҳои атрофи он намуди гуногунро дастгирӣ мекунанд, аз ҷумла аспсувҳо, нарҳангҳо ва ламантинҳо дар об, дар ҳоле ки соҳилҳои дарё ва ҷангалҳои наздик намудҳои гуногуни маймунҳо, бабунҳо ва ҳатто палангҳоро ҷой медиҳанд. Дарё инчунин ҷойгоҳи намудҳои зиёди паррандагон аст ва онро ба ҷойи маъмул барои тамошои паррандагон табдил медиҳад, ки дар байни онҳо намудҳои машҳур ба монанди уқобони моҳии африқоӣ, шоҳзодаҳо ва ҳаронҳо мавҷуданд.
Тановвуи зистии дарё на танҳо қисми муҳимми экосистема аст, балки экотуризмро ба Гамбия ҷалб мекунад. Минтақаҳои ҳифозшудаи дар канори дарё, ба монанди Боғи Миллии Кианг Ғарбӣ ва Боғи Миллии Дарёи Гамбия, барои ҳифзи ин ҷойгоҳҳо кӯмак мерасонанд ва ҷойҳои бехатар барои рушди ҳайвоноти ваҳшӣ фароҳам меоранд, ки ба ҳифзи табиат ва огоҳии экологӣ дар минтақа мусоидат мекунад.
Факт 3: Гамбия дорои 2 ҷойгоҳи Мероси Ҷаҳонии ЮНЕСКО аст
Гамбия ҷойгоҳи ду Мероси Ҷаҳонии ЮНЕСКО аст:
- Ҷазираи Кунта Кинтеҳ ва Ҷойгоҳҳои Марбут: Дар соли 2003 сабт карда шуд, ин ҷойгоҳ Ҷазираи Кунта Кинтеҳ (қаблан Ҷазираи Ҷеймс)-ро дар Дарёи Гамбия, ҳамроҳ бо қал’аҳо, мақарҳои тиҷоратӣ ва биноҳои муста’мираӣ дар соҳилҳои дарё дар бар мегирад. Ин ҷойгоҳҳо аҳамияти таърихӣ доранд, зеро онҳо ба тиҷорати ғуломони атлантикӣ алоқаманданд ва ҳамчун ҷойҳое хидмат мекарданд, ки дар онҳо ғуломони африқоӣ пеш аз фиристодан ба Амрико нигоҳ дошта мешуданд. Ҷазира ва сохторҳои он ҳамчун ёдгории вазнин аз ин фасли фоҷиавии таърихи башарият истодаанд.
- Даврҳои Сангии Сенегамбия: Инчунин дар соли 2006 сабт карда шуд, ин даврҳои сангӣ ҳам дар Гамбия ва ҳам дар Сенегал ҷойгир буда, аз зиёда аз 1000 ёдгорӣ иборатанд, ки қисми қабристонҳои қадимӣ ҳастанд. Ин даврҳо, ки аз зиёда аз ҳазор сол пеш меоянд, ба монанди онҳое ки дар Вассу ва Кербатч дар Гамбия ҳастанд, фарҳанги пешисторики бойро инъикос мекунанд ва боварӣ дорем, ки онҳо анъанаҳои мураккаби дафн ва сохторҳои иҷтимоиро нишон медиҳанд.
Эзоҳ: Агар шумо нақша доред, ки ба кишвар ва ҷойҳои дидании он ташриф оред, пеш аз вақт тафтиш кунед, ки оё шумо барои киро ва ронандагии мошин дар Гамбия ба Иҷозатномаи Байналмилалии Ронандагӣ ниёз доред.
Факт 4: Баландтарин нуқтаи Гамбия танҳо 53 метр (174 фут) аст
Бо назар ба он ки қисми зиёди заминҳояш дар баландиҳои паст ҷойгир буда ва дар канори соҳили Атлантик қарор дорад, Гамбия дар муқобили баланд шудани сатҳи баҳр ва дигар таъсироти тағйироти иқлим хеле осебпазир аст.
Ин таҳдид алалхусус дар пойтахт Банҷул ҷиддӣ аст, ки наздики даҳани Дарёи Гамбия ҷойгир буда ва дар хатари обхезии соҳилӣ ва фарсоиш қарор дорад. Баланд шудани сатҳи баҳр метавонад таъсироти вайронкунанда ба кишоварзӣ, моҳидорӣ ва захираҳои оби ширин расонад, ки ҳамаи инҳо барои иқтисодиёт ва амнияти ғизоии кишвар ҳалкунанда ҳастанд. Ҷомеаҳои соҳилӣ метавонанд бо ҷойивазӣ рӯ ба рӯ шаванд, зеро нуфузи обшур заминҳои кишоварзиро таҳдид мекунад, дар ҳоле ки туризм – бахши муҳимми иқтисодӣ – метавонад таъсири манфӣ бинад.
Факт 5: Дар Гамбия тадқиқоти шимпанзе идома дорад
Тадқиқоти шимпанзе дар Гамбия идома дорад, алалхусус тавассути Лоиҳаи Барқарории Шимпанзе (CRP), ки дар дохили Боғи Миллии Дарёи Гамбия ҷойгир аст. Ин паноҳгоҳ, ки дар соли 1979 таъсис ёфт, барои ҳифз ва барқарории шимпанзеҳо кор мекунад, ки бисёрии онҳо ятим шуда ё аз асорат наҷот ёфтаанд. CRP дар се ҷазираи дохили дарё ҷойгоҳи бехатар ва нимваҳшӣ фароҳам меорад, ки дар он шимпанзеҳо метавонанд бо дахолати ҳадди ақали инсонӣ рушд кунанд.
Шимпанзеи машҳури Люсӣ шимпанзее буд, ки ҳамчун қисми таҷриба дар Иёлоти Муттаҳида калон шуд, то забон ва рафтори наҳангҳои калонро омӯзад. Дар ниҳоят, вай ҳамчун калонсол ба Гамбия кӯчонида шуд, вақте ки возеҳ гардид, ки ӯ наметавонад дар муҳити табиии худ дар ватан дубора идғом шавад. Мутобиқшавии ӯ душвор буд ва ҳикояи ӯ дар тадқиқоти рафтори приматҳо ва ахлоқи чунин таҷрибаҳо васеъ муҳокима шудааст.
Факт 6: Барои тамошои паррандагон, ин ҷойест, ки бояд дар он буд
Гамбия ҷойгоҳи аввалиндараҷа барои тамошои паррандагон аст ва аксар вақт “ҷаннати тамошогарони парранда” номида мешавад. Бо зиёда аз 560 намуди парранда, ки сабт шудаанд, кишвар дорои тановвуи бойи парранда аст ва ҳавасмандонро аз саросари ҷаҳон ҷалб мекунад. Андозаи хурди он ва тановвуи мутамаркази ҷойгоҳҳо – аз мангровҳо ва ботлоқзорҳои соҳилӣ то савана ва ҷангалзорҳо – ба тамошогарони парранда имкон медиҳад, ки дар вақти нисбатан кӯтоҳ шумораи зиёди намудҳоро бинанд.
Ҷойҳои маъмули тамошои паррандагон Захираи Табиии Абуко, Захираи Паррандагони Танҷӣ ва Боғи Миллии Кианг Ғарбӣ-ро дар бар мегиранд. Соҳилҳои Дарёи Гамбия ва атрофи сабзи Кору Крик инчунин ҷойҳои олӣ барои дидор ҳастанд. Аз ҷумлаи паррандаҳои дилхоҳтарин уқоби моҳии африқоӣ, шоҳзодаи синакабӯд ва плоуери мисрӣ мебошанд.
Факт 7: Дар Гамбия ҷойи муқаддаси бо нарҳангҳо мавҷуд аст
Гамбия ҷойгоҳи Ҳавзи Нарҳанги Качикалӣ аст, ки ҷойгоҳи муқаддас дар шаҳраки Бакау буда, ҳам туристон ва ҳам маҳаллиёнро ҷалб мекунад. Ин ҳавз боварӣ дорад, ки аҳамияти рӯҳонӣ дорад, алалхусус дар байни халқи Мандинка, ки нарҳангҳои ин ҷоро ҳамчун рамзи борорӣ ва саодат медонанд. Одамон барои ҷустуҷӯи баракат ба ин ҳавз ташриф меоранд, алалхусус барои борорӣ, саломатӣ ва некбахтӣ.
Нарҳангҳои Качикалӣ хеле ором ва ба ҳузури инсон одат кардаанд ва ба меҳмонон имкон медиҳанд, ки наздик шаванд ва ҳатто онҳоро даст зананд – таҷрибаи нодир, вақте ки нарҳангҳо одатан хеле хатарноканд. Ҷойгоҳ инчунин музеи хурде дошта, ки дар он осори таърихӣ ҳастанд, ки таърихи фарҳанги маҳаллӣ ва худи ҳавзро нақл мекунанд. Нарҳанги Нил намуди асосие аст, ки дар Качикалӣ ёфт мешавад, ҳарчанд ки ин ҳайвоноти махсус ниҳоят нигоҳ дошта шуда ва хӯрок дода мешаванд, то иطминон ҳосил кунанд, ки онҳо барои меҳмонон хатар намерасонанд.
Факт 8: Бюллетенҳо дар ин ҷо ҳанӯз ҳам баъзан рай дода мешаванд
Дар Гамбия, овсдодан бо тӯлакҳо (ё бюллетенҳо дар шакли тӯпчаҳои хурд) усули махсусест, ки солҳои дароз истифода шудааст. Ин система дар соли 1965 барои таъмини раванди овсдодии соддадастрас ва барои аҳолии хонондан наданишаш ноил барои аҳолие ки дар ибтидо сатҳи саводнокӣ нисбатан паст буд, муаррафӣ шуд. Дар ин система, овсдиҳандагон тӯлакро ба тубл ё зарфе ки ба намзади интихобшудаи онҳо тахсис дода шудааст, мегузоранд, ки ҳар як зарф бо аксушуво ё рамз барои нумоиши намзад нишонгузорӣ мешавад.
Ин усул ҳамчун соддадастрас ва самарабахш баҳо дода мешуд ва имкони дастбурд ва хатоҳои ҳисобкуниро ба ҳадди ақал мерасонд. Ҳарчанд ки бисёр кишварҳо системаҳои рақамӣ ё коғазии бюллетенҳоро қабул кардаанд, истифодаи тӯлакҳо ё “бюллетенҳо” дар Гамбия то асри 21-ум боқӣ мономонд.
Факт 9: Гамбия соҳили хеле дарози надорад, аммо соҳилҳои зебо дорад
Гамбия соҳили нисбатан кӯтоҳи тақрибан 80 километр дар канори Уқёнуси Атлантик дорад, аммо он бо соҳилҳои зебои регӣ пӯшида шуда, ки туристонро аз саросари ҷаҳон ҷалб мекунад. Соҳилҳои маъмултарин Соҳили Кололӣ, Соҳили Коту ва Кейп Пойнт-ро дар бар мегиранд, ки бо регҳои нарми худ, амвоҷи орома ва соҳилҳои канор дарахтони харма машҳуранд. Ин соҳилҳо барои офтобпарастӣ, шино кардан ва баҳрамандӣ аз варзишҳои обӣ ба монанди моҳидорӣ ва каякронӣ идеаланд.
Илова бар истироҳати соҳилӣ, соҳил барои бозорҳои пурҷунбиши соҳилӣ, мусиқии ҷонноки маҳаллӣ ва ғизоҳои тоза аз баҳр машҳур аст. Бисёр курорт ва эколожҳо дар канори соҳил коркард шудаанд ва онро ба ҷойгоҳи дӯстдоштаи мусофирон табдил медиҳанд, ки ҳам зебоии табиӣ ва ҳам таҷрибаҳои фарҳангӣ дар Африқои Ғарбӣ ҷустуҷӯ мекунанд.
Факт 10: Номи пойтахт аз растанаи маҳаллӣ омадааст
Махсусан, боварӣ дорем, ки ин ном аз калимаи мандинкавии “банг ҷуло” сарчашма мегирад, ки ба решта аз растанаи қамиш ё ресмон, ки дар минтақа мерӯяд, ишора мекунад. Ин растана дар таърих барои сохтани ресмон муҳим буд, ки барои мақсадҳои гуногун, аз ҷумла дар сохтани торҳои моҳигирӣ васеъ истифода мешуд.
Аввал Банҷул дар давраи муста’мираӣ Батҳерст номида мешуд, ки бо номи Котиби Давлатии Бритониё барои ҷанг ва муста’мира Ҳенрӣ Батҳерст номгузорӣ шуд. Дар соли 1973, чанд сол баъд аз истиқлол, шаҳр ба Банҷул тағйир ном дод, то мероси маҳаллӣ ва решаҳои фарҳангии худро инъикос кунад.
Published November 10, 2024 • 17m to read
